You are currently viewing Mechanizmy obronne – jak bronimy się przed uczuciami i emocjami?
Mechanizmy obronne psychologia

Mechanizmy obronne – jak bronimy się przed uczuciami i emocjami?

Mechanizmy obronne – jak bronimy się przed uczuciami i emocjami?

W niektórych obszarach psychologii (szczególnie w podejściu psychodynamicznym) mamy do czynienia z „mechanizmami obronnymi”, czyli sposobami zachowania / myślenia w określony sposób, który pozwala osobie chronić siebie przed negatywnymi odczuciami. Teoria mechanizmów obronnych jest jednym ze sposobów patrzenia na to, jak ludzie dystansują się od pełnej świadomości nieprzyjemnych myśli, uczuć i zachowań.


Psychologowie skategoryzowali mechanizmy obronne w oparciu o ich „prymitywność”. Im bardziej prymitywny jest mechanizm obronny, tym mniej efektywnie działa na człowieka w dłuższej perspektywie. Jednak prymitywne mechanizmy obronne są zazwyczaj łatwiej dostępne i skuteczne krótkoterminowo, a więc są preferowane przez wielu ludzi (zwłaszcza  dzieci). Dorośli, którzy nie nauczyli się lepszych sposobów radzenia sobie ze stresem lub traumatycznymi wydarzeń w swoim życiu, często sięgają po prymitywne mechanizmy obronne. Większość mechanizmów obronnych jest nieświadoma – oznacza to, że większość z nas nie zdaje sobie sprawy, że używamy ich w danym momencie. Niektóre rodzaje psychoterapii mogą pomóc osobie uświadomić sobie, z jakich mechanizmów obronnych korzysta, które w jej przypadku są skuteczne, jak przestać korzystać prymitywnych i skupić się skuteczniejszych zachowaniach w przyszłości.

Prymitywne mechanizmy obronne

Zaprzeczenie. Zaprzeczenie jest odmową przyjęcia rzeczywistości lub faktu, działając tak, jakby nie istniało bolesne wydarzenie, myśl lub uczucie. Uważany jest za jeden z najbardziej prymitywnych mechanizmów obronnych, ponieważ jest charakterystyczny dla rozwoju wczesnego dzieciństwa. Wiele osób używa zaprzeczenia w codziennym życiu, aby uniknąć bolesnych emocji. Na przykład osoba, która jest alkoholikiem, często zaprzecza, że ​​ma problem z piciem, wskazując na to, jak dobrze funkcjonują w swojej pracy i związku.

Regresja. Regresja jest powrotem do wcześniejszego etapu rozwoju w obliczu „niedopuszczalnych” myśli lub impulsów. Na przykład nastolatek, który jest przytłoczony lękiem, złością i rosnącymi impulsami seksualnymi, może wykazywać wcześniejsze zachowania dzieciństwa, które już dawno temu przezwyciężył, takie jak moczenie nocne. Dorosły pod ogromnym stresem, może odmawiać opuszczenia łóżka i angażowania się w normalne, codzienne czynności.

Reakcja upozorowana. Wykonywanie ekstremalnych zachowań w celu wyrażenia myśli lub uczuć, których osoba nie jest w stanie wyrazić w inny sposób. Zamiast mówić: „Jestem na ciebie zły”, osoba zamiast tego może na przykład rzucić książką źródło frustracji. Człowiek działający w ten sposób, może uwolnić nagromadzone napięcie emocjonalne. Furia dziecięca na przykład jest reakcja upozorowana, aktywowaną w momencie kiedy dziecko nie otrzymuje tego czego chce. Samookaleczenie może być także formą reakcji upozorowanej, wyrażającej w fizycznym bólu to, czego nie można poczuć emocjonalnie.

Dysocjacja. Osoba, która dysocjuje, często traci poczucie czasu, siebie oraz swoje zdrowe procesy myślowe i wspomnienia. Ludzie, którzy przeszli jakąkolwiek formę przemocy w dzieciństwie, często cierpią z powodu dysocjacji. W skrajnych przypadkach dysocjacja może prowadzić do tego, że osoba wierzy, że ma wiele jaźni (” osobowość wieloraka). Ludzie, którzy używają dysocjacji, często mają niezrozumiałą wizję siebie. Czas i ich własny obraz mogą nie płynąć w sposób ciągły, tak jak ma to miejsce w przypadku większości ludzi. Osoba, która dysocjuje, może „odłączyć się” od realnego świata na pewien czas i żyć w innym świecie (ucieczka w fantazje), który nie jest zagracony przez myśli, uczucia lub wspomnienia, które są nie do zniesienia.

Kompartmentalizacja. Kompartmentalizacja jest formą dysocjacji, w której części jaźni są oddzielone od świadomości innych części i zachowują się jakby miały oddzielne zbiory wartości. Przykładem może być uczciwa osoba, która oszukuje podczas wypełniania deklaracji podatkowej, utrzymując dwa odrębne i niezintegrowane systemy wartości, pozostając nieświadomymi dysonansu poznawczego.

Projekcja. Projekcja to przypisywanie własnych niepożądanych myśli, uczuć lub impulsów innej osobie. Projekcja jest wykorzystywana szczególnie wtedy, gdy osoba uznaje myśl / emocje za niedopuszczalną do wyrażenia lub czuje się nieswojo z jej posiadaniem. Projekcja jest często rezultatem braku wglądu i uznania własnych motywacji i uczuć.

Formowanie reakcji. Formowanie reakcji uwzględnia zachowanie się w sposób diametralnie przeciwny wobec uczuć, które osoba wypiera. Na przykład kobieta, która jest bardzo wściekła na swojego szefa i chciałaby zrezygnować z pracy, może być przesadnie uprzejma wobec swojego szefa i wyrażać chęć kontynuowania tam pracy na zawsze. Nie jest w stanie wyrazić negatywnych emocji związanych z miejscem pracy, wiec zamiast tego publicznie pokazuje brak gniewu i pozorowane szczęście.

Mniej prymitywne, bardziej dojrzałe mechanizmy obronne

Mniej prymitywne mechanizmy obronne są krokiem naprzód w stosunku do prymitywnych mechanizmów obronnych. Wiele osób stosuje tę obronę i chociaż działają dobrze, nie są one idealnymi sposobami radzenia sobie z czuciami, stresem i lękiem . Jeśli rozpoznasz u siebie kilka z nich, nie czuj się źle – wszyscy to robimy od czasu do czasu.

Przeniesienie. Przeniesienie pozwala uznać obecność rodzących lęk uczuć, jednak przelewa je na inne źródło lub obiekt. Ludzie często używają przeniesienia, gdy nie mogą wyrazić swoich uczuć w bezpieczny dla osoby, do której są kierowe sposób. Klasycznym przykładem jest człowiek, który denerwuje się na swojego szefa, ale nie może wyrazić swojej złości wobec niego z obawy przed zwolnieniem. Zamiast tego wraca do domu i kopie psa lub rozpoczyna kłótnię z żoną. Mężczyzna przekierowuje swój gniew ze swojego szefa na swojego psa lub żonę. Oczywiście jest to całkiem nieefektywny mechanizm obronny, ponieważ podczas gdy gniew znajduje drogę do ekspresji, spowoduje dodatkowe problemy.

Intelektualizacja. Intelektualizacja to przesadny nacisk na myślenie, gdy stajemy w obliczu niedopuszczalnego impulsu, sytuacji lub zachowania bez użycia jakichkolwiek emocji. Zamiast zajmować się bolesnymi emocjami, osoba może wykorzystywać intelektualizację, aby oddzielić się od impulsu, zdarzenia lub zachowania. Przykładem może być „knajpiany filozof”, który z lubością rozwodzi się nad problemami świata, dzięki czemu nie musi myśleć o własnych, alkoholowych.

Racjonalizacja. Przejawia się w zaprzeczaniu motywom działania (własnego lub innych) przy pomocy uzasadnienia, które wydaje się być bardziej logiczne lub łatwiej akceptowane społecznie niż własne impulsy. Przykładem racjonalizacji może być stwierdzenie „nie szkodzi, że nie zostałem zaproszony na urodziny, i tak miałem inne plany”. Wielu nastolatków jest prawdziwymi ekspertami na polu posługiwaniu się racjonalizacją.

Cofanie się. Cofanie zdarza się, w momencie kiedy najpierw podejmiemy trud jakiegoś dobrego dla nas asertywnego zachowania, a potem w jakiś sposób temu zaprzeczamy. Możemy na przykład powiedzieć komuś szczerze co o nim myślimy (i nie jest to miłe), a następnie wycofujemy się z tego i zaczynamy go wychwalać.

Dojrzałe mechanizmy obronne

Dojrzałe mechanizmy obronne są najbardziej konstruktywne i pomocne, jednak wymagają praktyki i wysiłku, by osoba mogła wprowadzić je do swojego życia. Podczas, gdy prymitywne mechanizmy obronne mają niewielki wpływ na rozwiązywanie problemów, dojrzałe mechanizmy obronne koncentrują się na pomaganiu danej osobie w zdrowy funkcjonowaniu. Ludzie stosujący dojrzałe mechanizmy obronne wydają się być bardziej spokojni i żyjący w zgodzie z sobą i otoczeniem.

Sublimacja. Sublimacja to skierowaniem niedopuszczalnych impulsów, myśli i emocji na bardziej zdrowe / służące osobie. Ukierunkowanie takich nieakceptowalnych lub szkodliwych impulsów pomaga człowiekowi skierować energię, która w przeciwnym razie zostałaby utracona lub wykorzystana w sposób, który mógłby wywołać większy niepokój. Przykładem może być rozładowanie napięcia ćwiczeniami fizycznymi.

Kompensacja. Kompensacja to proces równoważenia postrzeganych słabości, siłą w innych obszarach. Koncentrując się na swoich mocnych stronach, osoba uświadamia sobie, że nie musi być silna we każdym obszarze życia. Na przykład „Nie potrafię gotować, ale wiem jak zarobić na posiłek w restauracji”, jest rekompensowaniem braku umiejętności gotowania, umiejętnością zarabiania pieniędzy. Przy odpowiednim zastosowaniu, kompensacja jest mechanizmem obronnym, który pomaga wzmocnić poczucie własnej wartości i własny wizerunek.

Humor. To otwarte wyrażanie swoich uczuć bez własnego dyskomfortu i przykrego odbioru przez innych. Humor pozwala konfrontować się z tym, co inaczej jest zbyt trudne do zniesienia i pomaga poradzić sobie z tym. W przeciwieństwie do żartu, nie powoduje oderwania uwagi od tego, co jest aktualnym problemem emocjonalnym.

Poczucie humoru, dobrze amortyzuje życiowe wstrząsy

Pamiętaj, że mechanizmy obronne to najczęściej wyuczone zachowania. Oznacza to, że jako możesz nauczyć się nowych zachowań i nowych mechanizmów obronnych, które mogą być dla ciebie bardziej korzystne. Wielu psychoterapeutów pomoże ci pracować nad nimi, jeśli chcesz. Jednak już samo uświadamianie sobie dzięki lekturze tego tekstu, kiedy używasz danego rodzaju mechanizmu obronnego, może być pomocne w identyfikowaniu zachowań, które chcesz zmienić.

Komentując, udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób – DZIĘKUJĘ <3

Konsultacje z psychologiem online

Bez wychodzenia z domu

Psycholog Wojciech Klęk

Witaj! Na imię mam Wojtek, jestem psychologiem oraz psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym (w trakcie szkolenia). 0d 2014 roku przewodzę społeczności Świadomie Przez Życie i pomagam ludziom wprowadzać zmiany w życiu poprzez szkolenia oraz sesje indywidualne. W pomocy psychologicznej wspieram klientów w poszerzaniu samoświadomości, przepracowaniu trudnych emocji oraz wypracowaniu nowych, skutecznych metod radzenia sobie z problemami. “Sama wiedza nie wystarczy, trzeba jeszcze umieć ją stosować” Kładę nacisk na praktykę, zależy mi by klienci po sesjach wdrażali wyniesioną wiedzę w swoim życiu. Doświadczali i kreowali go swoimi działaniami / brakiem działań, decyzjami / brakiem decyzji. W pracy coacha towarzyszę klientowi w procesie odkrywania jego mocnych stron, ustalaniu celów zgodnych z jego wartościami życiowymi oraz wdrożeniu skutecznych metod działania. Dzielę się swoją wiedzą oraz dostarczam narzędzia, które ułatwiają wprowadzenie pożądanej zmiany. Fascynuję się kulturą Japonii. Praktykuję ZEN – sztukę uważności oraz Kaizen – wprowadzanie zmian małymi krokami. Mieszkam w Bielsku-Białej.