Nieadaptacyjne schematy emocjonalne w relacjach

Schemat działa jak soczewka, która zmienia i zniekształca obraz. W momencie uaktywnienia schematu zaczynasz patrzeć na siebie i na swoje relacje w sposób, który pogrąża cię w emocjonalnym bólu.

Czynników wyzwalających schematy nie da się uniknąć. Ale jeśli nauczysz się je rozpoznawać, będziesz w stanie lepiej dostosowywać swoje reakcje.

Rozpoznawanie czynników wyzwalających schematy

Przyjrzyjmy się dziesięciu nieadaptacyjnym schematom, które wpływają na relacje międzyludzkie, typowym sytuacjom, które owe schematy wyzwalają, oraz powiązanym z nimi negatywnym emocjom

Porzucenie / Brak stabilności więzi

Schemat ten zazwyczaj uruchamia się wówczas, gdy masz do czynienia z osobą nieprzewidywalną, niestabilną lub niedostępną. W momencie uaktywnienia schematu pojawiają się złość, strach i żal. 

Podejrzewanie nadużycia i skrzywdzenia

Schemat ten zazwyczaj uruchamia się wówczas, gdy masz do czynienia z kimś, kto twoim zdaniem może cię skrzywdzić lub zdradzić. W momencie uaktywnienia schematu zaczynasz odczuwać złość i strach.

Deprywacja emocjonalna

Schemat ten zazwyczaj uruchamia się wówczas, gdy czujesz się samotny, gdy jesteś w związku z osobą emocjonalnie zdystansowaną lub gdy nie masz poczucia, że jesteś rozumiany, chroniony czy kochany. Emocje, które dochodzą do głosu w momencie aktywowania tego schematu, to smutek złość i przygnębienie (często odczuwane jako samotność lub tęsknota).

Wadliwość / Wstyd

Schemat ten zazwyczaj uruchamia się wówczas, gdy zaczynasz się do kogoś emocjonalnie zbliżać i boisz się, że na jaw wyjdą twoje braki, gdy inni cię krytykują bądź gdy się obawiasz, że uznają cię za osobę niekompetentną, niedoskonałą lub niegodną zainteresowania. Najważniejsze emocje, które pojawiają się w momencie aktywowania tego schematu, to wstyd, złość i smutek.

Izolacja Społeczna / Wyobcowanie

Schemat ten uruchamia się wówczas, gdy znajdujesz się w sytuacji lub w gronie osób, które sprawiają, że czujesz się inny lub wyrzucony poza nawias. Emocje dominujące w momencie aktywowania tego schematu to strach, niepokój, złość, wstyd i poczucie osamotnienia.

Zależność / Niekompetencja

Schemat ten uruchamiają zazwyczaj wszelkie zmiany zachodzące w twoim życiu, wszelkie nowe sytuacje bądź zakończenie związku z osobą, na której najbardziej polegałeś. Niepokój, strach i złość to główne emocje towarzyszące aktywowaniu tego schematu.

Skazanie na niepowodzenie

Schemat ten zazwyczaj uruchamia się wówczas, gdy przebywasz w towarzystwie osób odnoszących większe sukcesy niż ty lub gdy znajdujesz się w sytuacji, która wywołuje w tobie poczucie, że brakuje ci osiągnięć, wyjątkowych talentów, kompetencji czy inteligencji. Główne emocje dochodzące wtedy do głosu to przygnębienie, wstyd, strach i złość.

Roszczeniowość / Wielkościowość

Schemat ten zazwyczaj uruchamia się wówczas, gdy sytuacja nie układa się po twojej myśli lub gdy twoje potrzeby i pragnienia nie wybijają się na pierwszy plan. Najważniejszą emocją towarzyszącą uaktywnieniu tego schematu jest złość.

Samopoświęcenie / Podporządkowanie

Schemat ten uruchamia się wówczas, gdy w danej sytuacji lub w danym związku najbardziej liczą się potrzeby innych ludzi bądź czujesz się kontrolowany przez innych. Masz poczucie uwięzienia w sytuacji lub w związku. Najważniejsze emocje związane z aktywowaniem tego schematu to strach i poczucie winy.

Bezwzględne standardy osobiste i hiperkrytycyzm

Schemat ten uruchamia się wówczas, gdy masz poczucie, że ty lub inni ludzie nie zdołaliście sprostać twoim wysokim wymaganiom. Najważniejszą emocją towarzyszącą uaktywnieniu tego schematu jest złość.

Schematy i bolesne emocje

Gdy już rozpoznasz swoje schematy powiązane z relacjami, możesz zacząć analizować bolesne emocje, jakie z nich wynikają. Z każdym schematem zwykle wiąże się co najmniej jeden bolesny stan emocjonalny. Jako że przekonania i uczucia powiązane ze schematem przeważnie idą w parze, nauczyłeś się bać tych momentów w stresującej relacji interpersonalnej, w których dany schemat się uaktywnia. Tabela poniżej zawiera listę emocji typowych dla każdego z dziesięciu schematów.