OCD – zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne

Niektórzy ludzie są w naturalny sposób skłonni do większej staranności, schludności i porządku niż inni. Cechy te mogą być przydatne w wielu sytuacjach, zarówno w pracy, jak i w domu. W zaburzeniu obsesyjno-kompulsyjnym są one jednak doprowadzone do skrajności i dezorganizują codzienne funkcjonowanie. Osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą poświęcać wiele godzin na czyszczenie, sprzątanie, sprawdzanie lub porządkowanie, zaniedbując inne sprawy w swoim życiu.

Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne wiąże się z występowaniem niepożądanych i natrętnych, obsesyjnych myśli lub niepokojących wyobrażeń. Towarzyszą im zazwyczaj przymusowe zachowania, mające na celu odwrócenie lub neutralizację obsesyjnych myśli albo wyobrażeń bądź uniknięcie jakiegoś przerażającego zdarzenia czy sytuacji.

Mówiąc dokładniej, zgodnie z DSM-5 obsesje (myśli natrętne) to uporczywe i nawracające natrętne myśli, wyobrażenia lub impulsy, które doświadczająca je osoba uważa za przeszkadzające, niewłaściwe i niekontrolowalne. Ludzie dotknięci obsesjami aktywnie starają się im oprzeć, stłumić je lub zneutralizować inną myślą bądź działaniem. Kompulsje (czynności natrętne) mogą dotyczyć powtarzających się jawnych czynności, które przybierają formę długich rytuałów (takich jak mycie rąk, ciągłe sprawdzanie czy porządkowanie). Mogą też dotyczyć rytuałów ukrytych (takich jak liczenie, odmawianie modlitw lub nieustanne powtarzanie tych samych słów). Osoba z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym zazwyczaj odczuwa przymus wykonywania owych kompulsyjnych, rytualnych czynności w odpowiedzi na obsesję. Często się zdarza, że takie czynności określone są sztywnymi zasadami.

Celem zachowań kompulsywnych jest zmniejszenie napięcia lub zapobieganie przerażającym zdarzeniom czy sytuacjom.

Obsesje to nawracające myśli, wyobrażenia lub impulsy, które wydają się bezsensowne, ale niemniej nie przestają ci się narzucać. Przykładem mogą być wyobrażenia przemocy, myśli o wyrządzeniu krzywdy innej osobie lub obawy przed zostawieniem zapalonych świateł, włączonej kuchenki lub niezamkniętych drzwi. Zdajesz sobie sprawę, że te myśli i obawy są nieracjonalne i próbujesz je stłumić, ale one nadal ci się narzucają przez całe godzin dni, tygodnie lub dłużej.

Kompulsje to zachowania lub rytuały, które wykonujesz w celu rozproszenia lęku wywołanego obsesjami. Na przykład możesz wielokrotnie myć ręce w celu pozbycia się strachu przed skażeniem, raz za razem sprawdzać, czy wyłączyłeś kuchenkę lub ciągle spoglądać w lusterko wsteczne podczas jazdy samochodem, żeby zmniejszyć lęk przed potrąceniem kogoś. Zdajesz sobie sprawę, że rytuały te są nieuzasadnione, a mimo to czujesz się zmuszony/a je wykonywać w celu odegnania lęku związanego z określoną obsesją. Konflikt między pragnieniem uwolnienia się od kompulsywnego rytuału a nieodpartym pragnieniem jego wykonania jest źródłem lęku, wstydu, a nawet rozpaczy. Obsesje mogą występować same i niekonieczne muszą towarzyszyć im kompulsje. W istocie około 20% ludzi cierpiących na zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne ma jedynie obsesje, te zaś dotyczą często obaw przed wyrządzeniem krzywdy bliskiej osobie. Do najbardziej typowych kompulsji należą: mycie, sprawdzanie i liczenie.

Podtypy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

Wielu badaczy zdefiniowało i opisało podtypy zaburzenia obsesyjno-komuplsyjnego (np. Baer 1994, Liebowitz 2003, McKay 2004). Do najczęstszych zaliczamy.

Lęk przed zabrudzeniem się oraz mycie/czyszczenie. Osoby cierpiące na ten podtyp OCD, pochłonięte są obsesjami, które dotyczą zabrudzenia przez określone przedmioty lub sytuacje. Na przykład obawiają się zetknięcia z brudem i zarazkami czy z chemikaliami lub z wydzielinami fizjologicznymi (takimi jak krew, mocz). Kompulsje objawiają się w „odkażaniu”, na przykład w zbyt częstym myciu rąk, długim przebywaniu pod prysznicem lub kilkukrotnym praniu ubrań.

Obsesja dotycząca wyrządzenia krzywdy komuś lub sobie. Niechciane myśli o wyrządzeniu innym krzywdy lub sobie z powodu poddania się niekontrolowanym impulsom, na przykład myśli o ugodzeniu kogoś nożem, o molestowaniu kogoś seksualnie lub o popełnieniu świętokradztwa. Mniej typowe fory tego podtypu zaburzenia wiążą się ze strachem przed wyrządzeniem krzywdy nowo narodzonemu dziecku, przed nieumyślnym popełnieniem czynu społecznie nagannego, jak drobna kradzież w sklepie lub obrażenie kogoś.

Obsesja sprawdzania. Tendencje do nadmiernego sprawdzania, które mają zapobiec „katastrofie”. Najczęściej czy wyłączona została kuchenka lub urządzenie elektryczne, aby nie doszło do pożaru, oraz czy okna i drzwi są dobrze zamknięte, aby zapobiec włamaniu. Zwykle po jednokrotnym sprawdzeniu pojawiają się wątpliwości czy zrobiono to dobrze i pojawia się potrzeba ponownego sprawdzenia.

Potrzeba symetrii, porządkowania, układania. Osoby cierpiące na ten podtyp OCD odczuwają potrzebę aranżowania przedmiotów znajdujących się w ich otoczeniu w ściśle określony sposób, w tym także według wzorców symetrii. Na przykład odczuwają przymus ścielenia łóżka idealnie, tak żeby nie było żadnych zagięć. Osoby te zazwyczaj nie obawiają się jakiegoś nadchodzącego nieszczęścia, a raczej czują przymus wykonania określonych rytuałów. Przymus ten jest wywołany ogólnym poczuciem dyskomfortu z powodu tego, że coś nie wygląda perfekcyjnie.

Zbieractwo / Syllogomania. Obiektem zainteresowania pacjentów często mogą być osoby cierpiące na syllogomanię kolekcjonują przedmioty nieposiadające żadnej wartości i mają problemy z pozbyciem się rzeczy, które inni ludzie uznali by za śmieci. Często obawiają się, że może przyjść dzień, w którym będą ich potrzebować i dlatego je gromadzą.

Przyczyny zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego

Nie wiemy, dlaczego u niektórych ludzi pojawiają się obsesje i kompulsje, a u innych nie. Wielu naukowców uważa, że zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne ma związek z nieprawidłowym działaniem substancji chemicznych zwanych neuroprzekaźnikami, zwłaszcza serotoniny, neuroprzekaźnika bardzo ważnego dla prawidłowego funkcjonowania mózgu. U osób cierpiących na to zaburzenie zaobserwowano nietypowe działanie serotoniny, a leki łagodzące objawy zaburzenia wywołują również zmiany poziomu owego neuroprzekaźnika w mózgu. Nie wiadomo jednak, czy reakcje z udziałem serotoniny są rzeczywiście najważniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za rozwój zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Istnieją również dowody potwierdzające udział czynników genetycznych w rozwoju zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego, ponieważ w niektórych rodzinach zaburzenie to występuje częściej niż w innych. Najprawdopodobniej do jego powstania przyczynia się kombinacja czynników biologicznych (genetycznych) i środowiskowych. Odziedziczone tendencje obejmują nieznaczne różnice w strukturze, neurochemii i przewodnictwie mózgu. Czynniki środowiskowe to psychologiczne i fizjologiczne urazy, zaniedbania w dzieciństwie, przemoc, stres w rodzinie, choroby, śmierć oraz rozwód, a ponadto dłuższe i poważniejsze okresy zmian w życiu, na przykład wiek dojrzewania, wyprowadzka od rodziców, ślub, rodzicielstwo i przejście na emeryturę. Predyspozycje biologiczne są jak sucha trawa, która może się zapalić i uaktywnić objawy OCD, gdy spadnie na nią iskra pochodząca ze środowiska. Niektórzy eksperci sugerują, że osoby dotknięte zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym wykazują specyficzne „błędy w myśleniu”. Oto przykłady takich błędów:

„jeżeli nie będę unikać sytuacji budzących lęk albo sięgać w takich sytuacjach po określone rytuały, mój niepokój będzie trwał wiecznie lub doprowadzi do załamania nerwowego”.
„Myślenie o jakimś działaniu jest tym samym, co podjęcie tego działania lub chęć jego podjęcia”.
„Jeśli nie będę wykonywać „swoich rytuałów”, to, czego się obawiam, na pewno się wydarzy”.
„Niepodjęcie próby zapobiegnięcia krzywdzie jest równoznaczne ze spowodowaniem tej krzywdy lub zgodą na nią.

OCD test

Y-BOCS jest skalą najczęściej używaną przez lekarzy klinicystów i terapeutów przy określeniu jak poważne są objawy choroby. Uzyskany przez Ciebie wynik pokaże, w jakim jesteś stanie przed przed rozpoczęciem leczenia.

OCD leczenie

Do najskuteczniejszych form leczenia OCD zalicza się

Terapię poznawczo-behawioralna. Lękowe, przesądne lub pełne poczucia winy przekonania związane z obsesjami są identyfikowane, podważane i zastępowane. Na przykład przekonanie: „Jeśli przyjdzie mi do głowy myśl o skrzywdzeniu dziecka, mógłbym wprowadzić ją w czyn” zostaje zastąpiona przekonaniem: „Myśl o skrzywdzeniu dziecka to tylko „przypadkowy szum” powodowany przez zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne. Nie ma ona żadnego znaczenia. Samo myślenie o tym nie oznacza, że to zrobię”

Trening relaksacyjny. Podobnie jak w przypadku wszystkich zaburzeń lękowych codzienne ćwiczenie oddychania przeponą i stosowanie technik głębokiej relaksacji mięśni pomaga w złagodzeniu lęku.

Ekspozycja i powstrzymywanie reakcji (exposure and response prevention ERP). Technika ta obejmuje konfrontację z sytuacjami, które potęgują obsesje i wymuszone powstrzymywanie się od rytuałów lub kompulsji. Na przykład, jeśli myłaś ręce za każdym razem, kiedy dotknęłaś klamki u drzwi, twoje zadanie będzie polegało na dotykaniu klamek i albo na zmniejszeniu częstości mycia rąk, albo na powstrzymaniu się od mycia w ogóle.

Kiedy twój problem obejmuje jedynie obsesje, bez kompulsji, powstrzymywane muszą być wszelkie neutralizujące myśli lub ukryte rytuały, które służą Ci do zmniejszenia lęku powodowanego przez obsesje. Będziesz także pracować nad akceptowaniem swoich obsesji bez podejmowania prób pozbycia się ich.

Terapia farmakologiczna. Takie leki, jak klomipramina (Anafranil), oraz leki z grupy SSRI, w tym fluoksetyna (Prozac), fluwoksamina (Fevarin), paroksetyna (Seroxat) i sertralina (Zoloft), są skuteczne u około 70% ludzi dotkniętych zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym. Długotrwałe przyjmowanie leków jest dość powszechne w przypadku tego zaburzenia, chociaż u niektórych pacjentów mogą wystarczyć opisane wyżej strategie poznawczo-behawioralne oraz ekspozycja z powstrzymywaniem reakcji.

Udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. Jeśli możesz podziel się tym artykułem ze znajomymi.