You are currently viewing Osobowość zależna – charakterystyka
osobowość zależna

Osobowość zależna – charakterystyka

Osobowość zależna

Czy znasz osoby, które nie potrafią odejść od swojego partnera, nawet wiedząc, że związek jest szkodliwy i wyrządza im więcej zła niż pożytku? Czy masz w otoczeniu osób, które nie są w stanie podejmować nawet najprostszych decyzji bez „doradztwa” ze strony innych ludzi? Czy spotkałeś w swoim życiu kogoś, kto tak bardzo potrzebuje być „z kimś”, że sama wizja funkcjonowania poza związkiem jest dla tej osoby przerażająca? Jeśli odpowiedź na powyższe pytania brzmi „TAK”, prawdopodobnie spotkałeś osoby, które mogą cierpieć na zależne zaburzenie osobowości (chociaż niekoniecznie, oczywiście – zależne zaburzenie osobowości wymaga spełnienia kryteriów diagnostycznych). Wszyscy jesteśmy w pewnym stopniu zależni od innych, ale jeśli poziom zależności prowadzi do powstawania lęku przed samodzielnym stawieniem czoła jakiejkolwiek sytuacji, mówimy o zaburzeniu. W tym artykule dokonamy przeglądu cech, które definiują ludzi emocjonalnie zależnych, nawyków i znaków wskazujących na obecność tego wzorca myślenia i zachowania.

Osobowość zależna – charakterystyka

Osoby z osobowością zależną uważają się za gorsze i mają tendencję do umniejszania swoich zdolności. Interpretują każdą krytykę lub dezaprobatę jako dowód swojej niekompetencji, dodatkowo podważając swoją pewność siebie.

Osoby z zależnym zaburzeniem osobowości uważają się za osoby bezradne i bezbronne, dlatego starają się związać z kimś silniejszym, kto zapewni im środki konieczne do przetrwania i szczęścia. Określenia, które najlepiej opisują to zaburzenie, to „kurczowe trzymanie się” i „uległość”.

Potrzeba wspierających relacji popycha osoby zależne emocjonalnie do niesamodzielnych, uległych zachowań z obawy przed separacją. Strach przed dezaprobatą sprawia, że trudno im nie zgadzać się ze zdaniem innych. W celu zdobycia wsparcia będą nawet skłonne robić rzeczy nadzwyczajne, takie jak branie na siebie nieprzyjemnych zadań. Brak pewności siebie uniemożliwia im samodzielne rozpoczęcie lub realizację przedsięwzięć. Pragną nawet, aby to inni wzięli odpowiedzialność za ich najważniejsze sfery życia. Nawet przy podejmowaniu codziennych decyzji wymagają wielu porad i zachęt. Przesadne, nierealistyczne obawy przed porzuceniem oraz przekonanie, że nie potrafią o siebie zadbać, sprawiają, że ludzie ci odczuwają bezradność i dyskomfort, kiedy są sami. Mogą rozpaczliwie szukać nowego związku, gdy utracą relację z bliską osobą.

Profil poznawczy osobowości zależnej

Zależność można zdefiniować jako nadmierną potrzebę wsparcia, wskazówek, opieki i ochrony ze strony innych. Pacjenci z rozpoznaniem zależnego zaburzenia osobowości zgłaszają, że takie doświadczenia jak podejmowanie codziennych decyzji, rozpoczynanie i kończenie zadań oraz domniemane odrzucenie wzbudzają w nich lęk o znacznym nasileniu. Aby poradzić sobie z przykrymi emocjami, szukają porady, potwierdzenia i wsparcia. W wielu codziennych aspektach życia oddają kontrolę innym: radzą się, co powinni zjeść na śniadanie, w co się ubrać, o której umówić się na spotkanie. W pojedynkę zwykle czują się bezradni. Samodzielność — będąca czymś ponad ich siły — rodzi lęk, który starają się złagodzić, szukając wsparcia u innych.

Obraz siebie (przekonania kluczowe)

  • Ogrom niezaspokojonych potrzeb
  • Słaba, wrażliwa, niekompetentna, bez wsparcia
  • Wrażliwa na doświadczenie opuszczenia
  • „Jestem słaba”, „Jestem bezradna”, „Nie zasługuję na miłość”

Obraz innych (przekonania kluczowe)

  • Wyidealizowani
  • Opiekuńczy
  • Dają wsparcie
  • Kompetentni
  • „Są silni i mogą mi pomóc”, „Wiedzą jak żyć”

Najważniejsze przekonania (warunki, prognozy i nakazy)

  • „Jeśli nie mam się na kim oprzeć jestem zagubiona”
  • „Jeśli mam wokół siebie ludzi, to jestem bezpieczna i szczęśliwa”
  • „Rób wszystko, aby utrzymać relacje”
  • „Nie ryzykuj samodzielności”

Strategie nadmiernie rozwinięte (zachowania)

  • Mocno przywiązuje się do ludzi
  • Szuka pomocy
  • Kurczowo trzyma się bliskich
  • Tłumi siebie
  • Oddaje decyzje innym
  • Polega na innych
  • Stara się zadowolić otoczenie

Strategie słabo rozwinięte (zachowania)

  • Zdrowe oddzielenie
  • Wyrażanie siebie
  • Rozwijanie umiejętności i zainteresowań
  • Poleganie na sobie

Obraz siebie: Pacjenci uważają się za osoby potrzebujące pomocy, słabe, bezradne i niekompetentne.

Obraz innych: Ogląd silnego „opiekuna” jest wyidealizowanym obrazem osoby opiekuńczej, dającej wsparcie i kompetentnej. W przeciwieństwie do osób unikających, które stronią od „wikłania się w związki” i w rezultacie nie uzyskują wsparcia społecznego, osobowość zależna może funkcjonować stosunkowo dobrze, dopóki silny opiekun jest osiągalny i dostępny.

Przekonania: Pacjenci z tym zaburzeniem uważają na przykład: „potrzebuję innych ludzi — zwłaszcza osoby silnej — aby przetrwać”. Poza tym żywią przekonanie, że ich szczęście zależy od tego, czy taka silna osoba jest w ich zasięgu. Uważają, że potrzeba im stałego, nieprzerwanego dopływu wsparcia i zachęty. Jedna z pacjentek zależnych stwierdziła: „nie mogę żyć bez mężczyzny” albo „nie będę szczęśliwa, jeśli nie jestem kochana”.

W odniesieniu do hierarchii przekonań przekonanie kluczowe najprawdopodobniej brzmi: „jestem zupełnie bezradna” lub „jestem zupełnie sama”. Przekonania warunkowe to na przykład: „mogę funkcjonować jedynie wówczas, gdy mam dostęp do osoby kompetentnej”, „jeśli zostanę porzucona, to umrę” lub „jeśli nie będę kochany, to zawsze będę nieszczęśliwy”.

Poziom instrumentalny składa się z nakazów w rodzaju: „nie obrażaj opiekuna”, „trzymaj się blisko”, „pielęgnuj możliwie jak najbliższy związek”, „podporządkuj się i usługuj mu, aby go przywiązać”.

Zagrożenia: Główne zagrożenie lub uraz wiąże się z odrzuceniem bądź opuszczeniem.

Strategia: Podstawowa strategia polega na kultywowaniu zależnej relacji. Osoba zaburzona osiąga to często w wyniku podporządkowania się „silnemu opiekunowi”, którego następnie próbuje uszczęśliwić lub zjednać.

Emocje: Główną emocją jest niepokój — lęk przed potencjalnym zakłóceniem zależnego związku. Osoby z takim zaburzeniem czasami odczuwają nasilony lęk, kiedy spostrzegają, że w ich związku naprawdę pojawiają się napięcia. Jeżeli osoba, od której się uzależniły, znika, to mogą się pogrążyć w depresji. Jednocześnie doświadczają zadowolenia lub euforii, gdy ich potrzeby zależności są zaspokajane.

Schemat poznawczo – behawioralny

Sytuacja

Wyjazd służbowy do nieznanego miasta.

Myśl automatyczna

„Na pewno się zgubię i nie będę wiedział, jak trafić pod właściwy adres”.

Nieprzyjemna emocja

Niepokój

Zachowanie, które zmniejsza nieprzyjemne emocje

Przekonywanie partnera, aby ci towarzyszył, okazując swoja bezradność.

Osobowość zależna terapia

Wskazanym leczeniem osobowości zależnej jest psychoterapia . Model poznawczo-behawioralny jest generalnie stosowany do rozwijania umiejętności związanych z autonomią i umiejętnością radzenia sobie. Zwykle do leczenia zaburzeń osobowości wymagana jest terapia długoterminowa, ale rokowanie jest na ogół pozytywne – objawy ustępują wraz z postępem leczenia.

Nie leczona osobowość zależna może prowadzić do zaburzeń lękowych, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, fobii lub nadużywania substancji. Dlatego ważne jest w przypadku zaobserwowania objawów skonsultowanie się z psychologiem lub psychiatrą w celu jak najszybszego rozwiązania problemu.

Zależne zaburzenie osobowości jest wynikiem zaburzeń w rozwoju kompetencji emocjonalnych, społecznych i behawioralnych niezbędnych do samodzielnego funkcjonowania Za ryzyko jego wystąpienia odpowiadają wieloletnie interakcje czynników biologicznych, poznawczych, rozwojowych i społecznych. To oznacza, że interwencją psychologiczna można objąć wiele dziedzin życia pacjenta. Można rozwijać zdolność regulowania emocji, umiejętności społeczne i kompetencje behawioralne. Można pracować nad zmianą nieprzystosowawczych przekonań i oczekiwań. Można wreszcie modyfikować wzorce interakcji społecznych, aby pacjent uczył się wykorzystywać określone umiejętności w stosownym kontekście.

Osobowość zależna test

Ustrukturalizowany Wywiad Kliniczny do Badania Zaburzeń Osobowości według DSM-5 (SCID-5-PD) jest wywiadem diagnostycznym dla klinicystów i badaczy przeznaczonym do diagnozy dziesięciu zaburzeń osobowości (wiązki A, B i C) uwzględnionych w DSM-5, a także innego określonego zaburzenia osobowości.

Może być stosowany do rozpoznawania zaburzeń osobowości i diagnozowania ich w sposób kategorialny (występuje/nie występuje) lub profilowy. Test SCID-5-PD mogą przeprowadzić psychologowie i psychiatrzy (wymagany dyplom magisterski studiów psychologicznych lub medycznych z potwierdzoną specjalizacją). Więcej na temat Testu zaburzeń osobowości

Udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. Jeśli możesz podziel się tym artykułem ze znajomymi.

Konsultacje z psychologiem online

Bez wychodzenia z domu

Psycholog Wojciech Klęk

Witaj! Na imię mam Wojtek, jestem psychologiem oraz psychoterapeutą poznawczo-behawioralnym (w trakcie szkolenia). 0d 2014 roku przewodzę społeczności Świadomie Przez Życie i pomagam ludziom wprowadzać zmiany w życiu poprzez szkolenia oraz sesje indywidualne. W pomocy psychologicznej wspieram klientów w poszerzaniu samoświadomości, przepracowaniu trudnych emocji oraz wypracowaniu nowych, skutecznych metod radzenia sobie z problemami. “Sama wiedza nie wystarczy, trzeba jeszcze umieć ją stosować” Kładę nacisk na praktykę, zależy mi by klienci po sesjach wdrażali wyniesioną wiedzę w swoim życiu. Doświadczali i kreowali go swoimi działaniami / brakiem działań, decyzjami / brakiem decyzji. W pracy coacha towarzyszę klientowi w procesie odkrywania jego mocnych stron, ustalaniu celów zgodnych z jego wartościami życiowymi oraz wdrożeniu skutecznych metod działania. Dzielę się swoją wiedzą oraz dostarczam narzędzia, które ułatwiają wprowadzenie pożądanej zmiany. Fascynuję się kulturą Japonii. Praktykuję ZEN – sztukę uważności oraz Kaizen – wprowadzanie zmian małymi krokami. Mieszkam w Bielsku-Białej.