Osobowość zależna to zaburzenie opisane jako wszechobecna i nadmierna potrzeba opieki, która prowadzi do zachowań uległych, niezdrowego przywiązania oraz stale towarzyszącej obawie przed rozłąką. Schemat zaburzenia najczęściej powstaje we wczesnej dorosłości i jest obecny w różnych kontekstach. Osobowość zależna poprzez uległość i poddanie ma na celu wymuszenie opieki – przyjęta postawa wynika z postrzegania siebie jako niezdolnej do prawidłowego funkcjonowania bez pomocy innych.

Zrozumienie osobowości zależnej

U podstaw osobowości zależnej leży głęboko zakorzenione przekonanie o brak poczucia własnej skuteczności. Osoby z zależną osobowością uważają, że nie są w stanie poradzić sobie same, przez co mogą czuć się niezdolne do niezależnego podejmowania nawet najprostszych decyzji bez konsultacji z bliskimi osobami. Często unikają wyrażania własnego zdania czy wdawania się we wszelkiego rodzaju spory z obawy przed utratą wsparcia.

Większość osób z osobowością zależną jest w pełni zdolna do samodzielnego funkcjonowania. Jednak, gdy  inne osoby wyręczają jednostkę z osobowości zależną w najprostszych czynnościach, ta nie ma ona okazji uczyć się niezbędnych umiejętności życiowych. To utrwala cykl zależności. Ludzie z osobowością zależną mogą podświadomie unikać podejmowania inicjatywy z obawy, że wydadzą się zbyt kompetentne i utracą wsparcie, zanim będą gotowe do samodzielnego funkcjonowania. Bywa tak, że potrafią funkcjonować całkiem dobrze, jeśli wiedzą, że ktoś inny sprawuje nad nimi nadzór.

Test osobowości zależnej

Osobowość zależna jest scharakteryzowana jako zaburzenie osobowości w Diagnostycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM-5). Aby zdiagnozować zależną osobowość, osoba musi wykazywać co najmniej pięć z następujących objawów:

• Trudność w podejmowaniu codziennych decyzji bez udziału innych osób
• Zrzucanie odpowiedzialności za główne obszary życia jednostki na innych
• Trudność w wyrażaniu niezgody
• Trudność z samodzielnym rozpoczęciem lub zakończeniem zadań z powodu braku pewności siebie
• Gotowość do podejmowanie nieprzyjemnych, trudnych czynności, w celu uzyskania wsparcie oraz współczucia od innych
• Strach przed samotnością z obawy przed niezdolnością do samodzielności
• Natychmiastowe poszukiwanie nowego związku za każdym razem, gdy kończy się bliski, podtrzymujący związek
• Gotowość do tolerowania złego traktowania i wykorzystywania przez innych
• Koncentrowanie się na nierealistycznych wizjach samotności (lęk przed samotnością)
• Unikanie osobistej odpowiedzialności
• Ekstremalna pasywność

Powikłania tego zaburzenia mogą obejmować depresję, nadużywanie alkoholu i narkotyków oraz podatność na fizyczne, emocjonalne i seksualne wykorzystywanie. Osoby z osobowością zależną mogą postrzegać siebie jako „głupie” lub „beznadziejne”. Interpretują krytykę jako dowód, że potrzebują pomocy, mogą unikać podejmowania decyzji oraz brania odpowiedzialności, co w efekcie może utrudniać rozwój zawodowy.

Osobowość zależna – skala problemu

Zależne zaburzenie osobowości; występuje tylko u około 0,49 do 0,6% populacji. Osobowość zależna rozwija się zazwyczaj we wczesnej dorosłości i dotyczy zarówno mężczyzn jak i kobiet.

Podłoże zaburzenia stanowi połączenie czynników biologicznych i środowiskowych. Osoby, które miały autorytarnych rodziców, mogą być bardziej narażone na ryzyko rozwinięcia osobowości zależnej, lęk separacyjny z okresu dzieciństwa może być również czynnikiem predykcyjnym. Osoby z przewlekłą chorobą są bardziej skłonne do rozwijania osobowości zależnej, ale kwalifikuje się je jako zaburzone tylko wtedy, gdy proszą o wsparcie, którego nie potrzebują.

Osobowość zależna w związku

Dla osób z osobowością zależną, podjęcie nawet najprostszej, samodzielnej decyzja może być trudne. Często poproszą o podpowiedź, nawet w tak prozaicznych sprawach jak to w co się ubrać czy zjeść na obiad. Decyzje większego kalibru, dotyczące pracy czy miejsce zamieszkania, często są pozostawione rodzicom lub współmałżonkowi.

Dodatkowo osoby z zależną osobowością mogą mieć trudności z ochroną własnych granic. Mogą pozwalać innym na nadużycia lub wykorzystywanie – brak zachowań asertywnych. Unikają konfrontacji oraz kłótni, nawet w sytuacjach, gdy ich gniew jest odpowiedni do sytuacji, często mają trudności z wyrażeniem frustracji z obawy przed utratą wsparcia.

Osoby z zależną osobowością pilnie szukają relacji, aby uzyskać wsparcie oraz namiastkę poczucia bezpieczeństwa. Mogą przywiązywać się do ludzi, zanim ich poznają lub pozostaną w związkach toksycznych, obelżywych lub w inny sposób niezdrowych, aby utrzymać swoją sieć wsparcia. Osoby z zależną osobowością mogą również częściej doświadczać depresji.

Osobowość zależna terapia

Psychoterapia jest podstawową metodą leczenia uzależnionej osobowości. Głównym celem terapii jest pomaganie osobie w uzyskaniu większej niezależności. Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się na wzorcach myślenia, które są nieprzystosowawcze, przekonaniach, które leżą u podstaw takiego myślenia, oraz rozwiązywaniu symptomów lub cech charakterystycznych dla zaburzenia – takich jak niezdolność do podejmowania ważnych decyzji życiowych lub niemożności zainicjowania relacji.

Zostaw w komentarzu informację czy ten artykuł był dla ciebie przydatny. Możesz go również ocenić, klikając w gwiazdki pod artykułem. Komentując, udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. DZIĘKUJĘ <3