Poczucie winy – skąd się bierze?

Wiele osób żyje z poczuciem winy. Klienci, którzy się do mnie zgłaszają na konsultacje często reagują na bodźce zewnętrzne, jakby byli żywymi maszynkami do generowania poczucia winy? Jak działa taka maszynka? Wyobraź sobie, że ktoś daje Ci do zrozumienia, że „jesteś niedobry”, ponieważ coś powiedziałeś / czegoś nie powiedziałeś, coś zrobiłeś / czegoś nie zrobiłeś – jeśli Twoją reakcją jest złe emocjonalne samopoczucie jesteś „maszynką do generowania poczucia winy”. Żywą, mówiącą, chodzącą, oddychającą maszynką do generowania poczucia winy, która zawsze działa, gdy tylko dostarczą jej odpowiedniego paliwa. Jeśli dostrzegasz ten mechanizm u siebie, muszę ci powiedzieć, że nie jesteś jedyną taka maszynka. Z poczuciem winy można nawet całkiem nieźle funkcjonować w społeczeństwie, w końcu jest ono produktem… naszego społeczeństwa. To nabyta reakcja.

Psychologia poczucia winy

Poczucie winy nie jest szczególnie przyjemne dla naszego dobrego samopoczucia psychicznego. Czy zastanawiasz się teraz, dlaczego nadal akceptujesz poczucie winy i związany z nim niepokój przekazywany tobie od lat? Cóż, dzieje się tak pewnie dlatego, że otoczenie uważa za niewłaściwe, jeśli nie okazujesz poczucia winy, lub za nieludzkie jeśli nie potrafisz się niepokoić. Za tym wszystkim kryje się… TROSKA. Jeśli naprawdę troszczysz się o cokolwiek lub o kogokolwiek, to okazujesz to uczucie, czując się winnym złych uczynków, które popełniłeś. To prawie jakbyś musiał wykazać się swoją nerwicą, aby zostać uznanym za osobę, która troszczy się o innych. Musisz jednak wiedzieć, że:

Poczucie winy, jest najbardziej bezużytecznym rodzajem emocji i z pewnością stanowi ono największe marnotrawstwo energii emocjonalnej.

Dlaczego tak uważam? Otóż, tracisz energię i ulegasz niemocy w teraźniejszości z powodu czegoś… co masz już za sobą. Zapominasz, że

Żadne poczucie winy nie zdoła zmienić przeszłości

Poczucie winy a uczenie się na błędach

Poczucie winy wiąże się nie tylko z wracaniem myślami do przeszłych wydarzeń i obmyślaniem alternatywnych scenariuszy „gdybym…”. Jest to także uczucie niemocy w chwili obecnej. Stopień niemocy może się wahać od lekkiego wytrącenia z równowagi do ostrej depresji. Jeśli uczysz się na błędach, masz świadomość, że „co się stało to się nie odstanie” i postanawiasz unikać powtarzania konkretnego zachowania w przyszłości to nie ma mowy o poczuciu winy. Doświadczasz poczucia winy, gdy nie potrafisz działać w teraźniejszości z powodu jakiegoś zachowania z przeszłości. Uczenie się na błędach jest zdrowym i nieodzownym elementem rozwoju. Poczucie winy jest niezdrowe, ponieważ sprawia, że nieefektywnie zużywasz swoją energię w teraźniejszości, czując się zranionym, wytrąconym z równowagi i przygnębionym wydarzeniami… które są już historią.  Jest to zarówno bezsensowne jak i niezdrowe. Żadne poczucie winy nie może niczego zmienić.

Skąd się bierze poczucie winy

Są dwa zasadnicze sposoby, w jakie wina staje się częścią systemu emocjonalnego człowieka. Poczucie winy zostaje wpojone w bardzo wczesnym stadium rozwoju i pozostaje u dorosłego jako relikt z dzieciństwa. Poczucie winy jest autonomiczną reakcją dorosłego spowodowaną naruszeniem reguł, do których przestrzegania się przyznaje.

Poczucie winy jako pozostałość z dzieciństwa

Poczucie winy jest często wyuczoną reakcją emocjonalną, która wywodzi się ze wspomnień z dzieciństwa. Czynników produkujących poczucie winy są setki i skutecznie działają one na dzieci, mamy również tendencję do poddawania się im również w wieku dorosłym. Niektóre z tych pozostałości obejmują takie upomnienia, jak:

• Tatuś nie będzie cię lubił, jak jeszcze raz tak zrobisz.
• Powinieneś się wstydzić. (tak jakby to miało coś zmienić, w czymś pomóc).
• No cóż, jestem tylko twoją matką.

Implikacje ukryte w tych zdaniach mogą zranić także dorosłego, jeśli rozczarowuje on swojego szefa albo innych – którzy wyrośli do pozycji rodziców z okresu dzieciństwa. Osoba czyni uporczywe wysiłki, aby uzyskać uznanie tych „znaczących osób” i ma poczucie winy, gdy jej starania nie dają rezultatu. Poczucie winy powstałe w dzieciństwie ujawnia się także w stosunkach intymnych i w małżeństwie. Przejawia się ono w nieustannym czynieniu sobie wymówek i w przeprosinach za uczynki z przeszłości.

Reakcje wyzwalające poczucie winy są wynikiem manipulowania daną osobą w okresie jej dzieciństwa. Mogą one nadal działać, nawet jeśli osiągnęła ona wiek dorosły.

Poczucie winy jako autonomiczne reakcje dorosłego

Drugi mechanizm powstawania poczucia winy jest bardziej skomplikowany z natury. W tym przypadku człowiek pozostaje w niemocy z powodu wydarzeń, które miały miejsce niedawno – niekoniecznie mają związek z okresem dzieciństwa. Poczucie winy jest autonomiczną reakcją na złamanie kodu moralnego lub reguł obowiązujących osoby dorosłe. Typowym przykładem poczuciem tego typu jest zruganie kogoś, a potem zadręczanie się tym, a także uczucie emocjonalnego wyczerpania w teraźniejszości z powodu zachowań niezgodnych z wizją siebie: opuszczenie niedzielnej mszy przez osobą religijną, powiedzenie czegoś nieodpowiedniego przez osobą uważającą się za „poprawną”.

Poczucie winy terapia

Poczucie winy jest wytworem stylu myślenia i uwarunkowanych reakcji na pewne aktywujące wydarzenia. Jest to jednak reakcja emocjonalna, która nadużywana może nieść wiele spustoszeń w życiu. Stałe odbywanie samonarzuconej  sobie pokuty jest neurotyczną przejeżdżą, której powinieneś sobie zaoszczędzić. Poczucie winy, nie tylko utrzymuje twój stan niemocy, lecz również wzmacnia szansę na powtórzenie niepożądanego zachowania, będąc swego rodzaju zadośćuczynieniem, a w rezultacie zezwoleniem na ponowne zejście z wybranej drogi. Jak długo będzie trwać potencjalny „zysk” rozgrzeszenia się za pomocą poczucia winy, tak długo będziesz trwał w błędnym kole zachowań, które nie prowadzą do niczego z wyjątkiem poczucia nieszczęścia w teraźniejszości. W terapii z klientami doświadczających poczucia winy (częste połączanie z lękiem czy depresją) pracujemy nad zmianą nieracjonalnych przekonań, restrukturyzacją poznawczą i wykształceniem nowych mechanizmów reagowania na określone bodźce zewnętrzne.  W skrócie mówiąc, myślenie i zachowania generujące poczucie winy, lęk poddawane są obserwacji, następnie szukamy źródeł, które prowadzi do zrozumienia mechanizmu a następnie mechanizm zostaje odpowiednio zmodyfikowany w sposób zgodny z wartościami klienta. Proste prawda?

Komentując, udostępniając, “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób – DZIĘKUJĘ <3