Style radzenia sobie z emocjami

Ludzie różnią się pod względem umiejętności radzenia sobie z trudnymi przeżyciami emocjonalnymi. Psycholodzy nazywają procesy radzenia sobie z owymi przeżyciami stylami radzenia sobie.

Jak radzimy sobie z emocjami

Terapeuci przeważnie wyróżniają trzy style radzenia sobie, które często się na siebie nakładają.

Poddanie się – podporządkowujesz się trybowi Karzącego, Wymagającego czy wywołującego Poczucie Winy Rodzica i zaczynasz źle myśleć o sobie oraz źle się czuć.

Unikanie – unikasz emocji i problemów, aby nie musieć się z nimi konfrontować.

Nadmierna kompensacja – zachowujesz się przeciwnie do uczuć i wymagań swoich nieadaptacyjnych trybów rodzicielskich, możesz okazywać nadmierną pewność siebie lub starać się kontrolować innych, aby uniknąć poczucia niepewności czy bezradności.

Po czym rozpoznać i rozróżnić wymienione style radzenia sobie? Tego dowiesz się z dalszej części artykułu.

Radzenie sobie z emocjami

Poddanie się. Osoba cechująca się tym stylem radzenia sobie zachowuje się tak, jak gdyby komunikaty nieadaptacyjnego trybu rodzicielskiego lub dziecięcego były w pełni prawdziwe.

Nie wie jak „uciec” od trudnych sytuacji w zdrowy sposób.

Dlatego zaczyna czuć się źle, jest smutna, przygnębiona, czuje się winna, a czasami nawet wściekła na samą siebie. Gdy zostanie poproszona o wyrażenie własnych potrzeb, może czuć się bezradna i unikać odpowiedzi.

Unikanie. Ludzie często unikają  bolesnych emocji związanych z nieadaptacyjnym trybami dziecięcymi lub rodzicielskimi poprzez unikanie pewnych sytuacji czy sięganie po substancje działające „uspokajająco”, takie jak alkohol czy benzodiazepiny. Osoba stosująca styl radzenia sobie poprzez unikanie postępuje w taki sposób, by zdystansować się od trudnych przeżyć emocjonalnych.

Należy podkreślić, że o trybie radzenia sobie mówimy tylko wtedy, gdy reakcja jest nieadaptacyjna, a zatem nie służy zaspokojeniu potrzeb i uniemożliwia wypełnienie zobowiązań.

Wzorce unikania wiążą się z różnorodnym działaniami: z unikaniem w dosłownym znaczeniu (np. wycofanie się z kontaktów społecznych lub niestawienie się w pracy), ze stosowaniem substancji tłumiących emocje (np. alkohol, marihuana, leki uspokajające) czy z innymi zachowaniami odwracającymi uwagę (np. jedzenie jako sposób radzenia sobie z uczuciami, oglądanie godzinami telewizji lub granie w gry wideo). Różnorodne objawy występujące u osób cierpiących na poważne zaburzenia psychiczne mogą wiązać się właśnie z trybem radzenia sobie przez unikanie. Na przykład głodzenie się (objaw anoreksji) ogranicza odczuwanie emocji, z kolei część pacjentów z zaburzeniem osobowości typu borderline okalecza się, by uniknąć silnych, przykrych uczuć.

Nadmierna kompensacja. Oznacza zastąpienie deficytu nadmiarem. Osoba stosująca styl radzenia sobie poprzez nadmierną kompensację zachowuje się tak, jak gdyby uważała za prawdziwe nie komunikaty Wrażliwego Dziecka czy nieadaptacyjnego trybu rodzicielskiego, lecz ich przeciwieństwo. Na przykład ktoś, kogo cechuje poczucie niższości, zachowuje się w pewny siebie, wręcz arogancki sposób. Mężczyzna, którego onieśmielają kobiety, zacznie zachowywać się jak macho. Z kolei osoba, która czuje się bezradna, stara się kontrolować innych.

Podobnie jak unikanie, nadmierna kompensacja przybiera rozmaite formy. Wszystkie je łączy dążenie do kontrolowania i zdominowania sytuacji. Otoczenie ma poczucie, że nie sposób przeciwstawić się życzeniom czy opiniom osoby stosującej nadmierną kompensację.

Jak wykształcamy style radzenia sobie

Tryby radzenia sobie zwykle wykształcają się nieświadomie, służąc przetrwaniu trudnych sytuacji.

Określony styl radzenia sobie był prawdopodobnie najlepszą metodą chronienia siebie przed trudnościami, odrzuceniem czy zagrożeniem, kiedy byłeś dzieckiem czy nastolatkiem.

Zauważ, że każdy z nas potrzebuje sposobów radzenia sobie z przykrymi emocjami, gdy takie emocje zaczynają nas przytłaczać. Strategie radzenia sobie pomagają nam przetrwać trudne doświadczenia. Emocjonalne unikanie czasami bywa pożyteczne. Pomyśl choćby o konfliktach, które nie mają dobrego rozwiązania, jak na przykład konflikt z denerwującym sąsiadem, którego koty paskudzą na trawnik przed twoim domem. W każdym miejscu zamieszkania zawsze znajdzie się jakiś denerwujący sąsiad, więc przeprowadzka chyba nie będzie dobrym rozwiązaniem… Co możesz zrobić? Unikać złości, gdyż owładnięty nią raczej nie znajdziesz rozwiązania problemu, który w zasadzie nie jest aż tak istotny. Może wystarczy po prostu zainwestować w łopatkę i substancję odstraszającą koty oraz zignorować sąsiada?

Styl radzenia sobie staje się nieadaptacyjnym trybem radzenia sobie wówczas, gdy przeszkadza ci zaspokajać twoje potrzeby.

Na przykład jeśli unikasz wszelkich konfliktów – nie tylko z denerwującym sąsiadem, ale także z ważnymi dla ciebie osobami, takimi jak przyjaciele czy partner – to nie będziesz w stanie dbać o zaspokojenie własnych potrzeb w relacjach. To zaś na dłuższą metę sprawi, że twoje relacje z ludźmi nie będą się rozwijały w pożądanym przez ciebie kierunku. Być może po zapoznaniu z tym artykułem domyślasz się już, które style radzenia sobie są typowe dla ciebie. W różnych sytuacjach, możesz używać różnych stylów – wybieraj mądrze.

Komentując, udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób – DZIĘKUJĘ <3

Artykuł na podstawie “Emocjonalne pułapki przeszłości. Jak przełamać negatywne wzorce zachowań” Gdańskiego Wydawnictwa Psychologicznego