Samookaleczanie – przyczyny i czynniki ryzyka

Samookaleczenie odnosi się do zachowań celowo ukierunkowanych na umyślne uszkodzenie powierzchni ciała, powodujące określone konsekwencje, takie jak np. krwawienie, zasinienie, oparzenie lub ból, bez intencji samobójczych. 

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że generalnie osoby dokonujące samookaleczeń nie mają celu śmiertelnego, to znaczy ich celem nie jest zakończenie życia. 

Z tego powodu samookaleczenia można zdefiniować jako: celowe zadawanie obrażeń własnemu ciału bez zamiaru samobójczego. Zjawisko to może być również określane następującymi terminami: samookaleczanie, samouszkodzenie, samozranienie, autoagresja. Samookaleczenia są nieadaptacyjnym sposobem radzenia sobie z bólem emocjonalnym, intensywnym gniewem i frustracją. Podczas gdy samookaleczenie może przynieść chwilowe poczucie spokoju i uwolnienie napięcia, zwykle towarzyszy mu poczucie winy i wstydu oraz powrót bolesnych emocji. Chociaż urazy zagrażające życiu zwykle nie są zamierzone, samookaleczenie wiąże się z możliwością poważniejszych, a nawet śmiertelnych działań autoagresywnych.

Diagnoza samookaleczenia

Rozpoznanie samookaleczeń stawia się na podstawie kryteriów opisanych w Podręczniku diagnostyczno-statystycznym zaburzeń psychicznych (DSM-5), wyróżnia następujące kryteria diagnostyczne:

• Dokonywanie w ciągu ostatniego roku przez jednostkę, przez 5 lub więcej dni, celowego samookaleczenia, uszkadzania powierzchni własnego ciała, mogących wywołać krwawienie, zasinienie lub ból (np. nacinanie, przypalanie, nakłuwanie, uderzanie, nadmierne tarcie), z oczekiwaniem, że szkoda doprowadzi tylko do drobnych lub umiarkowanych obrażeń ciała (tzn. bez intencji samobójczych).
• Osoba dokonuje samookaleczenia z co najmniej jednego z następujących powodów:
  1. W celu uzyskania ulgi od negatywnych emocji lub stanów poznawczych.
  2. W celu rozwiązania problemów interpersonalnych.
  3. W celu wywołania pozytywnego stanu emocjonalnego.
• Samookaleczeniu towarzyszą:
  1. Trudności w kontaktach interpersonalnych lub doświadczenie trudnych emocji jak smutek lub lęk.
  2. Częste myśli o samookaleczeniu.
  3. Częsta potrzeba samookaleczenia.
• Zachowanie powoduje dyskomfort lub ingeruje w ważne obszary funkcjonowania życie osobistego i społecznego.
• Zachowania nie można wytłumaczyć żadnym innym zaburzeniem psychicznym, zaburzeniem neurorozwojowym lub innym problemem medycznym.
• Zachowanie nie jest akceptowane społecznie (na przykład robienie kolczyków lub tatuaży, skubanie strupów lub obgryzanie paznokci nie jest uważane za samookaleczenie).

Samookaleczanie się przyczyny

Możemy opisać różne motywacje, które mogą prowadzić do samookaleczenia:

• Powodem wyrządzenia sobie krzywdy jest zwykle złagodzenie stanu emocjonalnego. Samookaleczanie pomaga osobie uwolnić emocje, których nie mogą wyrazić, takie jak wściekłość, złość, smutek, samotność, uraza lub emocjonalny ból. Dokonujący samookaleczeń zamieniają swoje cierpienie emocjonalne na cierpienie fizyczne, które są w stanie lepiej tolerować.
• Często samookaleczenie ma być dzwonkiem alarmowym, aby otrzymać wsparcie i zrozumienie od otoczenia.
• Jest również używane jako cel ukarania siebie za coś, co osoba uważa, że ​​zrobiła źle, za uznanie, że nie jest czegoś warta lub za przekonanie, że jest zła i że należy ją ukarać.
• Osoby dokonujące samookaleczenia wiele razy czują, że nie mają kontroli nad wszystkim tym, co dzieje się w ich życiu, ból daje im poczucie kontroli nad własnym ciałem.
• Inną motywacją jest wypełnienie egzystencjalnej pustki, której doświadczają , więc samookaleczenie sprawia, że ​​czują się żywe.

Problemy psychiczne, w których samookaleczenie często występuje

Autoagresja może wystąpić w różnych zaburzeniach psychicznych. W rzeczywistości szacuje się, że 50% samookaleczeń ma miejsce w kontekście zaburzenia psychicznego. Jeśli skorzystamy z przewodnika po kryteriach diagnostycznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-5), możemy zauważyć, że samookaleczenie może być powszechne w następujących zaburzeniach psychicznych:

• Zaburzenie osobowości typu borderline (BPD), samookaleczanie występuje u 70% pacjentów.
• W osobowości histrionicznej, gdzie pojawia się jako środek do poszukiwania uwagi.
• W procesach depersonalizacji, w których osoba nie jest świadoma tego, co robi.
• W epizodach psychotycznych, gdzie to głosy nawołują do samookaleczania.
• Niepełnosprawność intelektualna i autyzm.
• Zaburzenia odżywiania
• Inne badania również kojarzą je z: zaburzeniami używania substancji, depresją lub lękiem.

Należy zauważyć, że są też osoby, które dokonują samookaleczenia i nie spełniają kryteriów rozpoznania zaburzenia psychicznego.

Czynniki prowadzące do ryzyka samookaleczania

Samookaleczanie obserwuję się najczęściej u kobiet w wieku od 15 – 25 lat, zamieszkujących  / wychowujących się w instytucjach zastępczych lub ośrodkach wychowawczych. Doświadczenia związane z nękaniem, niechcianą ciążą, wykorzystywaniem seksualnym, problemy ekonomiczne, problemy rodzinne, samobójstwa lub samookaleczenia bliskich osób wydaje się być czynnikami, które są związane z pojawieniem się takiego zachowania. Czynniki indywidualne związane ze strukturą psychiczną,  niską samooceną, ze zniekształconym obrazem ciała lub z poczuciem odrzucenia przez innych, są czynnikiem podnoszącym ryzyko samookaleczenia. Uzależnienie od alkoholu lub narkotyków również predysponują do zachowań autoagresywnych.

Jak rozpoznać oznaki samookaleczania?

Bardzo ważne jest, by przyjaciele i rodzina potrafili rozpoznać oznaki samookaleczania, aby mogli zaoferować osobie dotkniętej chorobą potrzebną pomoc.

Należy wspomnieć, że poszukiwania sygnałów należy przeprowadzić zawsze, jeśli istnieje jakiekolwiek podejrzenie, że może to mieć miejsce.

Oto kilka porad:

• Oznaki i objawy samookaleczenia często obejmują fizyczne markery urazu takie jak zadrapania, siniaki i blizny.
• Najbardziej zranione obszary to przednia część ud i grzbietowa część przedramion, nacięcia są powierzchowne i zwykle równoległe, oddzielone od 1 do 2 cm. Oparzenia są spowodowane niedopałkami papierosów lub wielokrotnym pocieraniem skóry gumką.
• Sprawdź, czy na odzieży nie ma plam. W wyniku urazów często pojawiają się plamy krwi na odzieży, bieliźnie, pościeli lub ręcznikach.
• Zaobserwuj czy osoba nosi odzież odpowiednią do pory roku. Osoby, które się samookaleczają, często noszą długie rękawy lub ubrania, które zakrywają większość ich ciała, nawet gdy bardzo ciepło.
• Zwróć uwagę czy osoba unika sytuacji, w których musi odsłonić swoje ciało. Aby nie pokazywać światu swoich obrażeń, dokonujące samookaleczeń często odmawiają pójścia na basen, wizyty u lekarza czy innej sytuacji, która musi wiązać się ze zdjęciem większości ubrań lub pozostawieniem odsłoniętych części ciała.
• Poza fizycznymi skutkami samookaleczeń, osoby dokonujące samookaleczenia mogą również wykazywać szereg objawów emocjonalnych i psychologicznych. Zachowanie samookaleczenia często wiąże się z niską samooceną i poczuciem beznadziejności.
• Osoby, które angażują się w samookaleczanie, mogą wykazywać impulsywne podejmowanie decyzji i niestabilność w wielu obszarach swojego życia. Mogą mieć trudności z tworzeniem i utrzymywaniem relacji międzyludzkich.
• Ponadto często można znaleźć ostre przedmioty, które powodują skaleczenia. Mogą to być kryształy, ostrza lub inne.

Osoba angażująca się w samookaleczanie, może czuć się zawstydzona swoimi działaniami i odczuwać poczucie winy. Te uczucia często pojawiają się wkrótce po każdym incydencie samookaleczenia. Niestety, osoba ta może nie być w stanie przetworzyć poczucia winy i wstydu związanego z samookaleczaniem, a te uczucia mogą prowadzić do dalszych incydentów samookaleczeń.

Samookaleczanie terapia

Pierwszym krokiem do uzdrowienia jest zgłoszenie się po pomoc. Terapia opiera się na konkretnych problemach i wszelkich związanych z nimi schorzeniach psychicznych. Leczenie zachowań samookaleczających może zająć trochę czasu, jak w przypadku każdego procesu terapeutycznego wymaga pracy i motywacji własnej.

Terapia poznawczo -behawioralna (CBT) pomaga zidentyfikować negatywne i szkodliwe przekonania i zachowania, które prowadzą do samookaleczania oraz zastąpić je innymi, które są adaptacyjne i zdrowe.

Dzięki psychoterapii uzyskasz wsparcie w procesie uczenia się:

• Identyfikacji i kontroli podstawowych problemów, które prowadzą do samookaleczania.
• Rozwiniesz umiejętności lepszego radzenia sobie ze stresem.
• Wypracujesz umiejętności zdrowego regulowania swoich emocji.
• Nauczysz się rozpoznawać i zmieniać nieadaptacyjne przekonania, jaki masz na swój temat.
• Rozwiniesz umiejętności społeczne.
• Poznasz zdrowe umiejętności rozwiązywania konfliktów.

Farmakoterapia

Nie ma leków do leczenia zachowań samookaleczających. Jeśli jednak zdiagnozowano u Ciebie dodatkowo zaburzenie zdrowia psychicznego, takie jak depresja lub zaburzenie lękowe, psychiatra może zalecić leki przeciwdepresyjne lub inne leki do leczenia podstawowego zaburzenia związanego z samookaleczeniem. Leczenie tych zaburzeń może pomóc Ci poczuć się mniej zmuszonym do samookaleczenia.

Styl życia i domowe środki zaradcze w przypadku samookaleczania

Oprócz profesjonalnego leczenia, oto kilka ważnych wskazówek dotyczących samoopieki:

• Postępuj zgodnie ze swoim planem leczenia. Umawiaj się na wizyty terapeutyczne i przyjmuj przepisane leki zgodnie z zaleceniami.
• Rozpoznaj sytuacje lub uczucia, które mogą wywołać chęć samookaleczenia. Zaplanuj znalezienie innych sposobów na uspokojenie się, odwrócenie uwagi lub uzyskanie wsparcia, abyś był gotowy następnym razem, gdy poczujesz potrzebę samookaleczenia.
• Zadbaj o wsparcie. Miej pod ręką numer telefonu swojego terapeuty. Wyznacz zaufanego członka rodziny lub przyjaciela jako osobę, z którą natychmiast się skontaktujesz, jeśli poczujesz potrzebę samookaleczenia lub jeśli samookaleczenie się powtórzy.
• Dbaj o siebie. Postaraj się włączyć aktywność fizyczną i ćwiczenia relaksacyjne do swojej codziennej rutyny. Jedz zdrowo. 
• Skontaktuj się z lekarzem, jeśli masz problemy ze snem, zmęczenie spowodowane zaburzeniami snu może znacząco wpłynąć na twoje zachowanie.
• Unikaj spożywania alkoholu i narkotyków. Wpływają na Twoją zdolność do podejmowania dobrych decyzji i mogą narazić Cię na samookaleczenie.
• Zadbaj o swoje rany, jeśli to konieczne, poszukaj pomocy medycznej. Zadzwoń do członka rodziny lub przyjaciela, aby uzyskać pomoc i wsparcie. Nie udostępniaj narzędzi, których używasz do wyrządzenia sobie krzywdy, ponieważ zwiększa to ryzyko chorób zakaźnych.

Jeśli doznajesz poważnych lub nadmiernych, powtarzających się obrażeń, terapeuta może zalecić przyjęcie Cię do szpitala na opiekę psychiatryczną. Hospitalizacja, często krótkotrwała, może zapewnić bezpieczne środowisko i bardziej intensywne leczenie do czasu przezwyciężenia kryzysu. Opcją mogą być również dzienne programy leczenia zdrowia psychicznego.

Udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. Jeśli możesz podziel się tym artykułem ze znajomymi.