Zespół lęku napadowego (panicznego) a terapia Poznawczo-Behawioralna

Zespół lęku napadowego charakteryzuje się występowaniem nagłych ataków lękowych (panicznych), po których następują objawy fizyczne i afektywne, lęk przed ponownym atakiem oraz unikanie zdarzeń lub sytuacji, w których miały miejsce ataki paniki. Przebieg zaburzenia wywołanego zespołem lęku napadowego wydaje się być przewlekły u większości pacjentów, napady paniki wiążą się z obniżoną jakością życia i zaburzeniami funkcjonowania psychospołecznego.

Co wyróżnia zespół lęku napadowego

W porównaniu z innymi zaburzeniami lękowymi, napady paniki często rozwija się dopiero we wczesnej dorosłości – średnio po osiągnięciu dwudziestego roku życia. Zespół lęku napadowego dotyka dwa do trzech razy więcej kobiet niż mężczyzn,  może dotyczyć 3,5% populacji, a nie leczony może utrzymywać się przez całe życie.  To zaburzenie wiąże się z wysokimi kosztami społecznymi; pacjenci z zespołem lęku napadowego mają zmniejszoną wydajność i często korzystają z publicznych usług zdrowotnych, takich jak izby przyjęć, wizyty lekarskie i diagnostyczne. Pacjenci często zgłaszają wystąpienie pierwszego napadu panicznego po okresie stresu. Liczne badania potwierdziły skuteczność farmakoterapii jako metody leczenia.  Wśród opcji farmakologicznych stosowanych w leczeniu zespołu lęku napadowego są selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TAD), inhibitory monoaminooksydazy (MAOI), inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny (SNRI) oraz benzodiazepiny. Jednak u wielu pacjentów, pomimo poddania się leczeniu farmakologicznego, dochodzi do nawrót objawów. Badania wykazały (linki do badań w źródłach artykułu), że po 4 latach terapii lekami u około 30% pacjentów objawy ustąpiły, 40-50% deklaruje znaczącą poprawę jednak nadal boryka się z przykrymi objawami, a u 20-30% objawy pozostają na takim samym lub wyższym poziomie. W przeprowadzonych badaniach wykazano również, że obecność objawów o umiarkowanym nasileniu wiąże się ze zwiększonym ryzykiem nawrotów o dużej intensywności.

Terapia Poznawczo-Behawioralna w przypadku napadów panicznych

Terapia poznawczo-behawioralna jest bardzo dobrą alternatywą terapeutyczną, która daje wymierne krótko i długoterminowe efekty, zarówno w przypadku podstawowych objawów paniki, jak i współwystępujących zaburzeń takich jak utrzymujące się objawy lęku uogólnionego czy agorafobii.

Badania potwierdziły, że CBT może zmieniać przebieg zespołu lęku napadowego, poprzez wydłużanie odstęp czasu między poszczególnymi napadami paniki lub przyczynia się do minimalizowania ryzyka nawrotów.

Krótkie terapia (często w zakresie 12 sesji) CBT wiąże się z wysokim (75%) odsetkiem osób, u których ustąpiły ataki paniki. Skuteczność wykazana w badaniach sugeruje, że wyniki CBT są lepsze niż długoterminowa farmakologia:

u 87% pacjentów po 1 roku od zakończenia terapii CBT nie zanotowano ponownych ataków

u 75-81% po 2 latach od zakończenia terapii CBT nie zanotowano ponownych ataków.

Skuteczność farmakologiczna wynosi od 2,3% do 0,6% w zależności od ocenianego wymiaru.

Psychoterapia CBT w przypadku leczenia zespołu lęku napadowego wiąże się również z pozytywnym wpływem  na współistniejące zaburzenia i podniesieniem ogólnej jakości życia.

Ten artykuł ma na celu opisanie zastosowania CBT u pacjentów z napadami panicznymi, koncentrując się na naturze zaburzenia, interwencjach zastosowanych w CBT i oczekiwanych wynikach z tą metodą leczenia.

Model poznawczo-behawioralny w zespole lęku napadowego

Według modeli poznawczo-behawioralnych ataki paniki powstają w wyniku zniekształconej i katastroficznej interpretacji objawów cielesnych.

Zawroty głowy lub kołatanie serca można interpretować na przykład jako zbliżający się atak serca lub udar. Takie interpretacje zwiększają pobudzenie i nasilają doznania cielesne, potwierdzając w ten sposób poczucie zbliżającego się „niebezpieczeństwa” i generując kolejne bardziej katastroficzne interpretacje, generując więcej niepokoju i tym samym tworząc błędną spiralę lęku.

Według wersji modelu Barlowa początkowy atak paniki stanowi „fałszywy alarm”, w którym sygnalizowany jest zbyt wysoki poziom niepokoju, często w odpowiedzi na stres życiowy. Stresory zgłaszane przez pacjentów obejmują negatywne zdarzenia życiowe, takie jak utrata (np. rozwód, utrata pracy) lub ciężka choroba (własna lub bliskiej osoby), a także trudności interpersonalne. Zakłada się, że takie „reakcje alarmowe” są bardziej prawdopodobne u osób wrażliwych biologicznie (dziedzictwo genetyczne) lub psychicznie (wrażliwość na objawy lękowe). Po pierwszym ataku osoba obawia się nowych ataków i fizycznych odczuć związanych z pobudzeniem autonomicznym.

Powtarzające się ataki powodują, że osoby stają się coraz bardziej wrażliwe na bodźce wewnętrzne i sytuacje, w których atak miał miejsce, oraz kładą nacisk na zwiększenia kontroli wszelkich fizycznych odczuć. Efektem tych zabiegów jest pojawienie się lęku antycypacyjnego, tj. strachu przed kolejnym atakiem oraz katastroficzne interpretacje objawów, kiedy one wystąpią. Takie zachowanie uwarunkowane lękiem prowadzi do nadinterpretacji objawów somatycznych oraz czynności, które wywołują „naturalne zbliżone reakcje” (na przykład przyspieszony puls i oddech podczas ćwiczeń fizycznych) lub miejsc związanych z wcześniejszymi atakami (np. gdy atak miał miejsce w zatłoczonym miejscu rozwija się agorafobia). W rezultacie pacjenci zaczynają doświadczać ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Wobec powyższych komplikacji  CBT stosuje się w celu wyeliminowania nadmiernej czujności wobec objawów somatycznych, zmiany zniekształconych interpretacji i przekonań oraz wyeliminowania agorafobii.

Elementy terapii poznawczo-behawioralnej

CBT to zazwyczaj krótkie podejście terapeutyczne, od 10 do 20 sesji ustrukturyzowanych, z wyraźnymi celami do osiągnięcia. W przypadku zespołu lęku napadowego terapia polega na skorygowaniu katastroficznych interpretacji i uwarunkowanych obaw związanych z odczuciami płynącymi z ciała.

Terapia poznawczo-behawioralna jest to praktyczna metoda leczenia napadów paniki, oparta na zadaniach, a role pacjenta i terapeuty są aktywne.

Pomimo badań sugerujących, że CBT powinna być krótką interwencją, ostatnie dane dotyczące „dawki” terapii sugerują, że większa liczba sesji wiąże się z lepszymi efektami CBT w przypadku napadów paniki. Niemniej jednak odnotowano pozytywne wyniki CBT nawet w przypadku bardzo krótkiego leczenia (w zakresie sześciu sesji) .

CBT można wprowadzić na dowolnym etapie leczenia, od profilaktyki pierwotnej, poprzez interwencje, po osoby oporne na inne leczenie. Terapię poznawczo-behawioralną można rozpocząć jednocześnie z farmakoterapią. CBT wykorzystuje następujące zasoby jako techniki: psychoedukację, techniki radzenia sobie z lękiem (rozluźnienie mięśni i oddychanie brzuszne lub przeponowe), restrukturyzację poznawczą, interoceptywną i stopniową ekspozycję in vivo .

Psychoedukacja

Psychoedukacja w przypadku zespołu lęku napadowego ma na celu rozbicie szybkiej kaskady lęku i paniki na elementy składowe i stanowi uzasadnienie dla dalszych działań terapeutycznych. Nacisk kładziony jest na zdefiniowanie i wyjaśnienie źródła lęku i objawów paniki, wprowadzenie roli myśli w utrzymywaniu strachu i niepokoju oraz roli zachowań unikania i ucieczki w utrzymywaniu lęków i utrwalaniu zaburzenia. Poniższy schemat służy lepszemu zrozumieniu poznawczego modelu paniki.

Psychoedukacja jest wykonywana w początkowych sesjach i powtarzana w dowolnym momencie podczas leczenia.

Sesje terapii poznawczo-behawioralnej

Sesje CBT w przypadku zespołu lęku napadowego są zorganizowane zgodnie z podstawowym modelem zaproponowanym przez Becka. Pierwsze sesje poświęcone są ocenie stanu pacjenta, psychoedukacji i szkoleniu technik radzenia sobie z lękiem (rozluźnienie mięśni i oddychanie brzucha), jeśli te techniki są stosowane. W miarę postępu sesji coraz większą uwagę zwraca się na funkcje poznawcze, interoceptywne i in vivo z ekspozycją na zagrożenie ze strony wyzwalacza. Ostatnie sesje poświęcone są konsolidacji wypracowanych efektów i wysiłkom na rzecz zapobiegania nawrotom. Zapobieganiu nawrotom pomaga pełna praktyka ekspozycji interoceptywnej w wielu różnych sytuacjach. Celem  terapii poznawczo-behawioralnej jest również dostarczenie klientowi narzędzi do radzenia sobie z przyszłymi wyzwaniami życiowymi (niespodziewane wydarzenia, w których może pojawić się niepokój) i odpowiednie techniki radzenia sobie, wraz z przeglądem strategii, które pacjent uznał za pomocne w przeszłości.

Higiena psychiczna

Stres przewlekły, związany z zachowaniami nawykowymi oraz niesprzyjającym otoczeniem jest zazwyczaj główną przyczyną gorszych wyników leczenia u pacjentów z agorafobią w okresie 12 tygodni po zakończeniu terapii CBT, jak również w dwuletniej ocenie kontrolnej. Dlatego ważne jest, aby zidentyfikować sytuacje, które predysponują do większej podatności psychicznej, aby zapobiec nawrotom i przewlekłości zaburzenia.

Ataki paniki leczenie

Podsumowując, CBT jest skuteczną metodą leczenia pacjentów z napadami panicznymi, zarówno jako terapia pierwszego rzutu, jak i alternatywna strategia dla pacjentów, którzy nie reagują na leki, a także w przypadku połączeniu z terapią lekową. Terapia CBT zakłada korektę automatycznych katastroficznych myśli, które pogarszają objawy lękowe i lęk, lęk antycypacyjny i predysponują do zachowań unikowych. Dzięki strategiom łagodzenia lęku, zmianom poznawczym i kontaktom interoceptywnym pacjenci są bardziej narażeni na unikanie sytuacji, a tym samym na poprawę jakości życia, przezwyciężenie agorafobii i uzależnienia od krewnych, która często poważne upośledza wykonywanie codziennych czynności, często osiągające poziom niepełnosprawności. Nowe podejścia leczenia i dostępność nowych form terapii, takie jak internetowa terapia CBT i intensywna terapia CBT (6 sesji w ciągu 2 tygodni), zostały przetestowane w przypadku leczenia zaburzeń lękowych z napadami paniki z pozytywnymi wynikami. Jeśli borykasz się zaburzeniami lękowymi z napadami paniki zapraszam na konsultację.

Udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. Jeśli możesz podziel się tym artykułem ze znajomymi.