Ile trwa psychoterapia? Etapy procesu zmiany

Żyjemy w świecie, w którym czas jest dobrem luksusowym. Jeśli właśnie zaczynasz terapię lub rozważasz jej podjęcie, prawdopodobnie chcesz wiedzieć, ile ona potrwa i czego doświadczysz, nim rozwiążesz swój problem. Prosta odpowiedź na to trudne dla psychologów pytanie brzmi … to zależy.

Ile trwa terapia?

Długość terapii zależy od konkretnych potrzeb i oczekiwań klinta, okoliczności, które skłoniły klienta do podjęcia terapii oraz nurtu, w którym pracuje terapeuta. Terapia Poznawczo-Behawioralna, Podejście Skoncentrowane na Rozwiązaniach są zazwyczaj formami terapii krótkoterminowych lub średnioterminowych, natomiast terapie zorientowane psychoanalitycznie zazwyczaj wymagają dłuższej pracy

Terapia krótkoterminowa – dla kogo?

Krótkie formy terapeutyczne są odpowiednie dla ludzi, którzy przychodzą na terapię z konkretnym problemem lub w kryzysie. W takich przypadkach Terapia Skoncentrowana na Rozwiązaniu (często wykorzystywana w Interwencji Kryzysowej) lub terapia Poznawczo-Behawioralna zazwyczaj są odpowiednie. Krótkotrwały proces terapeutyczny, może trwać od sześciu spotkań do półrocznego cyklu (choć zdarza się, że wystarczą nawet 2-3 sesje).

Terapia długoterminowa – dla kogo?

Osoby, które przychodzą na terapię ze złożonymi problemami, którym  trudno zdefiniować z czego on wynika, a „początkowy problem”, który został wniesiony podczas pierwszych sesji okazuję się „ślepą uliczką”, kwalifikują się do terapii długoterminowej. Wydobycie istoty problemu, który pozwala go zrozumieć i rozwiązać może potrwać kilka miesięcy a nawet lat.

Ważnymi czynnikami, które decydują o długości trwania terapii są relacja, jaką klient tworzy z terapeutą, otwartość i zaangażowanie klienta oraz styl pracy terapeuty.

Bez względu na to, z czym się zmagasz, rodzaju terapii, na którą się zdecydujesz, ważne jest, abyś pamiętał, że ostatecznie TO TWOJA DECYZJA, jakiego terapeutę wybierzesz, w jakim tempie wprowadzisz zmiany w swoim życiu oraz kiedy zakończysz terapię.

Kiedy spotykam się z klientami po raz pierwszy, zwykle pytam ich,

Co skłoniło cię do przyjścia na konsultację? / Jakie masz nadzieje związane z terapią? /  Wyobraź sobie, że terapia odniosła skutek. Jak zmieniło się Twoje życie?

Omówienie celów terapii i spisanie kontraktu terapeutycznego uważam za fundamentalne. Jasne określenie, czego oczekujesz od terapii, będzie twoją mapą, dzięki której zorientujesz się czy osiągnąłeś już swoje cele i jesteś gotowy zakończyć proces.

Transteoretyczny model zmiany

Aby rzucić trochę światła na to przez co przejdziesz w trakcie terapii posłużę się transreoretycznym modelem zmiany, opracowanym przez Prochaski i DiClemente. Badania nad zmianami wykazały, że ludzie przechodzą szereg następujących po sobie etapów wpływających na modyfikację zachowań. Czas, w którym dana osoba może pozostać na każdym etapie, jest zmienny (stąd trudność z odpowiedzią na pytanie „ile trwa terapia?”).

„Koło zmiany” w transteoretycznym modelu zmiany Prochaski i DiClemente

Stadium przedrefleksyjne
Osoba znajdująca się na tym etapie zaczyna dostrzegać, że ma problem, niemniej jednak nie jest go w pełni świadoma („coś mnie uwiera, ale nie wiem co”).

REFLEKSJA
Gdy tylko uświadomi sobie problem, przejdzie do etapu „kontemplacji”. Będzie na zmianę „zapalać się” i odrzucać pomysł zmiany. Aby ci to zobrazować, wyobraź sobie osobę, która stoi zimą w drzwiach wejściowych i zastanawia się czy wejść do środka (aby się ogrzać) czy wyjść na zewnątrz (by wrócić po zostawiony w samochodzie telefon).

PRZYGOTOWANIA
W transteoretycznym modelu zmiany etap przygotowań jest niczym kreślenie prototypu innowacyjnego samochodu. Roztacza wizję nowego etapu życia. Jeśli komuś na tym etapie uda się wejść na „poziom akcji”, proces zmian ruszy do przodu. Jeśli tego nie zrobi, wróci do etapu refleksji.

DZIAŁANIE
Najczęściej na tym etapie ludzie sięgają po pomoc terapeuty. Szukają wsparcia i testują nowe rozwiązania. W ramach współpracy zaczynają podejmować określone działania, które pomogą im się zmienić.

UTRWALANIE
Na tym etapie wyzwaniem jest wprowadzanie nowych sposobów działania i utrzymywanie ich możliwie długo bez nawrotów do starych zachowań.

NAWRÓT
Powrót do starych nawyków jest czymś normalnym i naturalnym w procesie uczenia się nowych zachowań. Jeśli wracasz do utartych, niesłużących Ci zachowań, następnym zadaniem będzie ponowne wejście na „karuzelę zmiany”. Zrób to zanim utkniesz na tym etapie. Upadki i nawroty są całkowicie normalne. Spodziewaj się ich, jeśli próbujesz zmienić wzorzec zachowania, którym posługiwałeś się przez długi czas.

Siła człowieka nie polega na tym, że nigdy nie upada ale na tym, że potrafi się podnosić ~Konfucjusz

Dlaczego mamy nawroty? W procesie zmiany, gdy pojawia się kryzys łatwiej sięgnąć po stary schemat, który jest znany i traktujemy jako „swój” (jeśli np. zajadasz kompulsywnie stres, w „gorszej chwili” łatwiej jest sięgnąć po tabliczkę czekolady, która kojarzy ci się z poczuciem ulgi – choć potem będziesz miał wyrzuty sumienia – niż rozładować go przez np. aktywność fizyczną). Dużo osób na tym etapie porzuca terapię. Osoby świadome faktu, że kryzysy są nieodłącznym elementem terapii (i życia w ogóle), analizują kryzys z terapeutą, wyciągają wnioski, opracowują lepszą strategię i ostatecznie realizują cele terapeutyczne.

Transteoretyczny model składa się z kilku następujących po sobie etapów.

Osoba, która chce wprowadzić zmianę, przejdzie poszczególne etapy na swój własny sposób, w właściwym dla siebie czasie.

Składniki zmian
Transteoretyczny model zmiany jest użyteczny w wyjaśnianiu, jak zachodzi zmiana. Składniki zmian pomagają natomiast wyjaśnić, w jaki sposób te przemiany zachodzą w zachowaniu, emocjach i odczuciach. Aby pomyślnie przejść przez kolejne etapy i osiągnąć pożądany cel, musi zostać wdrożonych kilka czynników. Można je podzielić na dwie grupy: poznawcze w tym afektywne (emocjonalne) i behawioralne (zachowania).

Poznawcze i afektywne składniki zmiany
1. Podejście racjonalne (poznaj fakty)
2. Świadomość emocjonalna (zwróć uwagę na swoje uczucia)
3. Ocena wpływu środowiska (poszukaj obszarów swojego wpływu / kontroli)
4. Ponowna samoocena (stwórz nowy obraz siebie)
5. Wyzwolenie społeczne (przyjmij pełną odpowiedzialność za swoje emocje i zachowania)

Czynniki behawioralne
6. Samowyzwolenie (zobowiązanie do testowania nowych rozwiązań)
7. Wykluczanie „wyzwalaczy” (używaj substytutów)
8. Budowanie relacji (uzyskaj wsparcie)
9. Zarządzanie wzmocnieniem pozytywnym (użyj nagród)
10. Zarządzanie bodźcami (zarządzaj swoim otoczeniem)

Podsumowanie

Jak widzisz, trudno jednoznacznie odpowiedzieć na pytanie „ile trwa terapia?”. Osobiście najchętniej pracuję w Podejściu Skoncentrowanym na Rozwiązaniach (bardzo bliskie jest mi credo „Jeśli coś się nie zepsuło, nie naprawiaj„) i modelu Poznawczo-Behawioralnym, które można zaliczyć do terapii krótkoterminowych. Zdarza się jednak, że trzeba popracować głębiej, jeśli zmiana wymaga emocjonalnego przepracowania ran z przeszłości (np. w przypadku terapii DDA). W mojej praktyce zaczynam od 2-3 sesji konsultacyjnych. Pozwalają one nakreślić obszar pracy, poznać się wzajemnie i podjąć decyzję o współpracy. Często bywa tak, że już podczas sesji konsultacyjnych klienci wypracowują rozwiązania i na nich kończymy. Jeśli sesje konsultacyjne nie wystarczają i decydujemy się na wspólny proces terapeutyczny, spisujemy kontrakt i ustalamy warunki współpracy. W pierwszym miesiącu sesje odbywają się raz w tygodniu. W kolejnym część klientów chce pracować w oparciu o sesje odbywające co tydzień, część decyduje się na spotkania co dwa tygodnie, a niektórzy wybierają sesje raz w miesiącu (częstotliwość spotkań uzależnione jest od tego nad czym pracujemy i decyzja zapada za obopólną zgodą). Osobiście uważam trzy spotkania w miesiącu za najbardziej optymalne.

Jak długo pracuję z klientami w procesie? Tak jak już pisałem, wszystko zależny od skali problemu i tempa postępów jakie czyni klient. Uważam, że współpracę należy zakończyć po „zażegnaniu kryzysu”. Mam jednak klientów, którzy przeszli terapię i wracają na pojedyncze sesje raz lub dwa razy do roku, aby „dostroić się” lub serię sesji, aby zająć się „nowym tematem”. Chcę zaznaczyć, że w artykule opisałem tylko i wyłącznie moje doświadczenie i styl pracy. Mam jednak nadzieję, że choć trochę przybliżyłem Ci jak wygląda współpraca z psychologiem i czego możesz się spodziewać zgłaszając się po pomoc psychologiczną.

Zostaw w komentarzu informację czy ten artykuł był dla ciebie przydatny. Możesz go również ocenić, klikając w gwiazdki pod artykułem. Komentując, udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. DZIĘKUJĘ <3