Dzięki umiejętności rozpoznawania nastrojów, których doświadczamy, uczymy się je rozumieć i poprawiać. Nie zawsze potrafimy nazwać to, co czujemy. Niektórzy nieustannie czują znużenie, nie zdając sobie sprawy, że to depresja. Inni chodzą podenerwowani z poczuciem, że życie wymyka się im spod kontroli, nie wiedząc, że to lęk. Poza depresją i lękiem trudne bywają też złość, wstyd i poczucie winy.

Rozpoznawanie nastrojów

W poniższej tabeli znajdziemy wykaz emocji i nastrojów, jakich możemy doświadczać. Przedstawiona tu lista nie jest wyczerpująca, w przeznaczonych na to pustych miejscach możemy dopisać własne sugestie. Tabela pomoże nam nazywać to, co czujemy, bardziej konkretnie niż za pomocą ogólnikowych określeń w rodzaju „dobrze” i „źle”. Zauważmy, że emocję czy nastrój zwykle określa się jednym słowem. Gdy rozpoznamy u siebie określone nastroje, możemy pracować nad ich poprawą i śledzić postępy w drodze do celu. Rozróżniając poszczególne emocje, możemy łatwiej wybierać działania potrzebne do ich poprawy. Na przykład techniki relaksacyjne przynoszą ulgę w lęku, ale nie w depresji.

Nastroje i emocje

Jeśli mamy problem z nazywaniem swoich emocji, to warto wczuć się w to, co dzieje się w naszym ciele. Spięte mięśnie ramion i karku mogą być sygnałem strachu bądź irytacji, ogólna ociężałość może oznaczać obniżony nastrój albo rozczarowanie. Reakcje organizmu podpowiadają nam, co czujemy. Sztukę rozpoznawania emocji doskonalimy także wtedy, kiedy zwracamy na nie baczniejszą uwagę. Spróbuj się przekonać, czy w ciągu dnia potrafisz zidentyfikować swoje różne nastroje. Możesz też wybrać kilka emocji z tabeli i na kartce opisać sytuacje, w których doświadczyłeś ich w przeszłości. Istnieje jeszcze inna strategia – przypominamy sobie sytuację, w której odczuliśmy silne emocje, i zaznaczamy je w tabeli.

Opis przypadku

Na początku terapii Krzysztof wiedział, że czuje lęk i ma obniżony nastrój. Wprawiając się w rozpoznawaniu emocji, odkrył, że często czuje też złość. Odkrycie okazało się owocne dzięki niemu bowiem Krzysztof mógł się zastanowić, co wzbudza w nim złość i wyznaczyć stosowne cele terapeutyczne. W trakcie procesu terapeutycznego Krzysztof w zasadzie nie zaglądał do kieliszka, wyznał jednak, że ma ochotę na alkohol zawsze wtedy, kiedy wydaje mu się, że „traci panowanie”. Wspólnie z terapeutą dokładnie przeanalizowali sytuacje, w których owo wrażenie się pojawia – okazało się, że Krzysztof jest wtedy zdenerwowany bądź zły. W takich chwilach serce zaczynało mu szybciej bić, miał spocone dłonie i czuł, że zaraz wydarzy się coś strasznego. Interpretował te doznania jako sygnał, że „traci panowanie” nad sobą. Zawsze wtedy chciał sięgnąć po alkohol, ponieważ myślał, że dzięki temu odzyska kontrolę. Krzysztof nie był precyzyjny w nazywaniu swoich emocji, często mawiał po prostu, że czuje się „nieswojo” albo jest „apatyczny”. Kiedy odkrył, że najwięcej problemów ma z lękiem i złością, zaczął skupiać uwagę na okolicznościach, w których odczuwał te emocje. Nauczył się odróżniać rozdrażnienie, które odczuwał w złości, od dręczących obaw. Zaczął nazywać te nastroje, zamiast zlewać je wszystkie w jedno ogólne uczucie „otępienia”. Gdy Krzysztof nauczył się rozpoznawać konkretne emocje, odkrył, że czując lęk, myśli: „tracę panowanie’, a czując złość, myśli: „to niesprawiedliwe, zasługuję na większy szacunek”. Nauka rozpoznawania uczuć okazała się więc istotnym krokiem ku lepszemu rozumieniu własnych reakcji.

Nastroje vs Myśli

Nastroje łatwo pomylić z myślami. Kiedy na początku terapii terapeuta pytał Krzysztofa co czuje (nastrój), on odpowiadał: „Czuję, że chcę być sam”. Po dokładnej analizie sytuacji, w których to pragnienie się pojawiało, Krzysztof odkrył, że często myśli wówczas, iż inni (rodzina i przyjaciele) nie potrzebują go, ani nie chcą jego towarzystwa. Zakładał poza tym (myślenie), że obecność innych ludzi nie sprawiłaby mu przyjemności. Gdy więc myślał: „Nie zależy im na moim towarzystwie” i „Jeśli się z nimi spotkam, to nie będę się dobrze bawić” – jak sam zauważył – czuł smutek. Myśl: „Czuję, że chcę być sam”, wiązała się z uczuciem smutku.

Doskonaląc umiejętność rozpoznawania nastrojów, musimy nauczyć się też odróżniać uczucia od myśli.

Warto również umieć odróżniać nastroje i myśli od zachowań czy okoliczności (czynników środowiskowych). W identyfikowaniu zachowań i okoliczności pomagają następujące pytania:
1. Z kim byłem/am? (sytuacja)
2. Co robiłem/am? (zachowanie)
3. Kiedy to się stało? (sytuacja)
4. Gdzie byłem/am? (sytuacja)

Zgodnie z ogólną zasadą nastrój można opisać jednym słowem. Jeśli w danej sytuacji masz wiele uczuć, każde z nich należy określić pojedynczym słowem lub zwrotem. Można na przykład w określonych okolicznościach czuć „wstyd, strach i zażenowanie” – na każde z trzech uczuć przypada jedno słowo. Jeśli do określenia nastroju potrzeba nam więcej słów, zapewne staramy się opisać myśl. Myśli to słowa bądź obrazy (w tym wspomnienia), które pojawiają się nam w umyśle w najróżniejszych sytuacjach.
Warto posiąść umiejętność rozróżniania myśli, nastrojów, zachowań, reakcji organizmu i czynników środowiskowych. Dzięki temu możemy się zastanowić, które obszary doświadczenia można zmienić, aby poprawić sobie samopoczucie.

ZAPAMIĘTAJ
Sytuacje i zachowania można opisać, odpowiadając na pytania:
Kto?
Co?
Kiedy?
Gdzie?
Nastroje można opisać jednym lub dwoma słowami.
Myśli to słowa, obrazy i wspomnienia, które przychodzą nam do głowy w różnych sytuacjach

Zostaw w komentarzu informację czy ten artykuł był dla ciebie przydatny. Komentując, udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. DZIĘKUJĘ <3