Zespół stresu pourazowego

Wszelkiego rodzaju wydarzenia lub doświadczenia, które niekorzystnie wpływają na zdolność osoby do radzenia sobie i funkcjonowania w życiu codzienny, nazywamy wydarzeniami traumatycznymi. Rozwinięcie traumy może spowodować szkody emocjonalne, fizyczne i psychiczne. Wiele osób doświadczy pewnego rodzaju traumatycznych wydarzeń – na przykład nieoczekiwanej śmierci ukochanej osoby, długotrwałej choroby czy wypadku samochodowego – w którymś momencie swojego życia.

Jednak nie u wszystkich osób po traumatycznym zdarzeniu dochodzi do rozwoju zespół stresu pourazowego (PTSD). Osoby, u których wystąpią naturalne rakcje na traumatyczne wydarzenie – objawy podobne do PTSD, z czasem wracają do psychicznej równowagi.

Ten artykuł ma na celu przedstawienie praktycznego przeglądu informacji przydatnych dla osób szukających porad i wskazówek po wydarzeniach traumatycznych. Przedstawi on, w jaki sposób możesz się czuć lub jak reagujesz, podpowie, jak radzić sobie ze swoimi myślami i uczuciami, zasugeruje, gdzie szukać pomocy, jeśli sytuacja nie ulegnie poprawie, i poinformuje Cię, czego możesz się spodziewać podczas terapii stresu pourazowego.

Jakie wydarzenia przyczyniają się do rozwoju traumy?

Każda osoba posiada własne, indywidualne źródło traumy. Istnieją jednak pewne typowe wydarzenia, które są ogólnie uważane za traumatyczne. Rodzaje traumatycznych wydarzeń, których dana osoba może doświadczyć w pewnym momencie życia, obejmują:

• Nadużycie
• Napaść / Gwałt
• Wypadek samochodowy
• Śmierć ukochanej osoby
• Rozwód
• Porzucenie przez rodzinę lub rodziców
• Uwięzienie
• Utrata pracy
• Klęski żywiołowe
• Obrażenia fizyczne
• Poważna choroba
• Akty terroryzmu
• Przemoc
• Bycie świadkiem przestępstwa, wypadku lub śmierci

Traumatyczne wydarzenia przedstawione powyżej możemy podzielić na trzy kategorie. Wydarzenia, takie jak wypadki lub klęski żywiołowe, są zdarzeniami jednorazowymi o ograniczonym czasie trwania i zakresie. Radzenie sobie z przewlekłą chorobą lub powtarzającą się przemocą domową (np. DDA) możemy zaliczyć do wydarzeń traumatycznych długotrwałych i ciągłych. Istnieją również rodzaje urazów, które są często pomijane, takie jak urazy podczas porodu lub operacji, które możemy zaliczyć do wydarzeń traumatycznych znajdujących się pośrodku wymienionych wcześniej.

Trauma – naturalne objawy 

Czym jest „normalna” reakcja w porównaniu z „nienormalnym objawem” reakcji na traumatyczne wydarzenie? Trudno jednoznacznie na to pytanie odpowiedzieć, ponieważ każdy reaguje inaczej, ma własne style radzenia sobie. Po traumatycznych wydarzeniach prawdopodobnie doświadczysz szeregu nieznanych Ci reakcji psychologicznych, emocjonalnych i fizycznych. Różne osoby narażone na tę samą traumę mogą reagować na różne sposoby. Możesz mieć trudności ze zbieraniem myśli i radzeniem sobie z uczuciami dotyczącymi tego, co się wydarzyło.

Do typowych objawów, których można się spodziewać po traumatycznym wydarzeniu możemy zaliczyć:

• Natrętne myśli i wspomnienia: po traumatycznym wydarzeniu często doświadczamy natrętnych myśli i wspomnień dotyczących traumatycznego wydarzenia. Jest to szczególnie prawdopodobne, gdy napotkasz „coś” (osobę, miejsce lub obraz), co przypomina ci o traumatycznym wydarzeniu
• Podwyższona czujność: bardzo naturalne jest również wyostrzenie czujności i świadomości otoczenia po traumatycznym wydarzeniu. Jest to tak zwany „ochronny objaw”, ponieważ twoje ciało i umysł starają się zapewnić ci bezpieczeństwo, zwiększając świadomość potencjalnych źródeł zagrożenia i niebezpieczeństwa. Ten naturalny mechanizm bezpieczeństwa staje bardziej wyczulony po traumatycznym wydarzeniu.
• Pobudzenie: po traumatycznym wydarzeniu prawdopodobnie będziesz intensywniej doświadczał własnych emocji. To znowu część naturalnego systemu ochrony twojego organizmu. Strach i niepokój mówią nam, że istnieje jakieś niebezpieczeństwo, a wszystkie doznania cielesne, które idą w parze ze strachem i lękiem, są zasadniczo zaprojektowane, aby pomóc nam zareagować na to niebezpieczeństwo. Przygotowują nas do ucieczki lub walki. Po traumatycznym zdarzeniu system alarmowy twojego ciała będzie bardziej czuły, próbując chronić cię przed przyszłymi traumatycznymi wydarzeniami.
• Poczucie zagrożenia: po traumatycznym wydarzeniu nasze założenia, że świat jest bezpiecznym miejscem, zostają w zrozumiały sposób zerwane. W rezultacie ludzie mogą mieć wrażenie, że każda sytuacja lub miejsce jest potencjalnie niebezpieczne. Miejsca lub sytuacje, w których kiedyś czułeś się bezpiecznie, mogą teraz wydawać się groźne i wywoływać niepokój. Jest to szczególnie prawdopodobne w sytuacjach lub miejscach przypominających o traumatycznym wydarzeniu.
• Uczucie drażliwości, frustracji i złości – jeśli coś nie pójdzie tak, jak chcesz
• Utrata pewności siebie i poczucia własnej wartości – poczucie, że nic, co robisz, nie jest wystarczająco dobre
• Picie alkoholu i narkotyki – czasami ludzie często polegają na alkoholu lub narkotykach jako środkach radzenia sobie
• Reakcje fizyczne – takie jak uczucie drżenia, drżenie, bóle mięśni, zmęczenie, trudności z koncentracją, zapominanie, kołatanie serca, płytki, szybki oddech, zawroty głowy, rozstrój żołądka, nudności, wymioty i biegunka, zaburzenia cyklu miesiączkowego lub utrata zainteresowania seksem
• Problemy ze snem – trudności z zasypianiem, budzenie się w nocy, „żywe sny” lub koszmary
• Poczucie winy i wstydu – uczucia związane z zawodzeniem siebie lub innych, byciem w jakiś sposób odpowiedzialnym za to co się wydażyło
• Lęk – uczucie strachu, nerwowości, a czasem paniki
• Smutek – uczucie obniżenia nastroju i płaczliwość
• Złość – na niesprawiedliwość lub osobę odpowiedzialną
• Emocjonalne odrętwienie – uczucie oderwania i niezdolność do odczuwania uczuć

• różnice w osobowości
• różnice w sposobach wyrażania emocji
• różnice w stylach radzenia sobie

Ludzie różnią się również pod względem zasobów na, na które składają się:

• ich wcześniejsze doświadczenia traumy
• zakres, w jakim w ich życiu występują inne stresy i napięcia
• ilość wsparcia i pomocy, jaką mają
• ich zdolność do rozumienia i przetwarzania swoich reakcji / odpowiedzi na traumę

„Normalna” reakcja na traumę vs. zespół stresu pourazowego

Czytając niektóre objawy, które często występują po traumatycznym wydarzeniu, zauważysz, że większość z nich jest również objawami PTSD. Należy pamiętać, że posiadanie tych objawów nie oznacza, że nastąpił rozwój zespołu stresu pourazowego PTSD. Chociaż poniższe objawy mogą być niepokojące, sprawiają dyskomfort, często są znacznie mniej poważne i intensywne niż objawy występujące w PTSD.

PTSD nie można zdiagnozować przed upływem co najmniej 30 dni po traumatycznym wydarzeniu, ponieważ wiele objawów podobnych do PTSD jest w rzeczywistości częścią naturalnej reakcji organizmu na traumatyczne wydarzenie, u wielu osób objawy te będą stopniowo ustępować z czasem.

Objawy, na które należy zwrócić uwagę

Przedstawione poniżej objawy mogą świadczyć o ryzyku wystąpienia zespołu stresu pourazowego.  Natomiast nasilenie wymienionych powyżej, naturalny, przewidywanych objawów reakcji na wydarzenia traumatyczne, ostatecznie prowadzi do rozwoju PTSD. Dlatego bardzo ważne jest, aby zdawać sobie sprawę z następujących objawów:

• Utrata zainteresowań: Ważne jest, aby zwracać uwagę na zmianę występującą w stylu życia. Utrata zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały Ci przyjemność, a także poczucie „oderwania się od innych” mogą świadczyć o ryzyku popadnięcia w depresję. Ten objaw stresu pourazowego może prowadzić do utraty ważnego dla równowagi psychicznej wsparcia społecznego.
• Unikanie: po traumatycznym wydarzeniu bardzo często, rozwija się potrzeba, unikania pewnych sytuacji, czynności lub ludzi. Musisz jednak zwrócić uwagę na zachowania unikowe.

Unikanie zwykle prowadzi do wytworzenia niezdrowego stylu radzenia sobie i wzmacnia przekonanie, że świat nie jest bezpiecznym miejscem. Ta strategia prowadzi do nasilenia „normalnych” reakcji na traumę  i ostatecznie rozwój PTSD.

• Niezdrowe zachowania związane z radzeniem sobie: unikanie działań, sytuacji lub ludzi może być problematyczne, tak samo dzieje się w przypadku unikania myśli i uczuć. Objawy, których doświadczają ludzie po traumatycznym wydarzeniu, mogą być bardzo niepokojące. W rezultacie ludzie mogą polegać na niezdrowych strategiach radzenia sobie (na przykład używaniu substancji) jako sposobie uniknięcia tych objawów. Unikanie jest tylko krótkoterminowym rozwiązaniem, a na dłuższą metę może faktycznie spowodować, że twoje uczucia i myśli staną się bardziej intensywne.

Diagnoza zespołu stresu pourazowego

Jeśli doświadczasz naturalnych objawów w odpowiedzi na traumatyczne wydarzenie, możesz zdiagnozować ten stan jako PTSD. Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie traumatyczne doświadczenia prowadzą do rozwoju stresu pourazowego. Kiedy porozmawiasz ze specjalistą zdrowia psychicznego, zada on pytania dotyczące objawów, których doświadczasz min. jak dawno temu doszło do urazu? Jeśli przez jakiś czas po doświadczeniu, które było dla Ciebie „trudne” nadal występują objawy, i objawy te mają znaczący wpływ na Twoje codzienne życie, specjalista sprawdzi, czy spełniasz kryteria diagnostyczne zaburzenia związanego z traumą lub stresorem, a może też zaburzenia adaptacyjnego, w zależności od dokładnego charakteru objawów.

Leczenie zespołu stresu pourazowego

Jeśli doświadczyłeś traumy, pomocna może być rozmowa z terapeutą. Leczenie będzie zależało od objawów, których doświadczasz w wyniku urazu. Może obejmować psychoterapię, leki, samoopiekę lub kombinację tych podejść. Leczenie często koncentruje się na pomocy ludziom w zintegrowaniu ich emocjonalnej odpowiedzi na traumę, a także na rozwiązaniu wszelkich wynikających z tego schorzeń psychicznych, takich jak lęk, depresja lub zespół stresu pourazowego.

Psychoterapia PTSD

Leczenie może obejmować terapię poznawczo-behawioralną (CBT ), aby pomóc ludziom ocenić myśli i uczucia związane z traumą i zastąpić negatywne myślenie bardziej realistycznymi myślami. CBT jest przeprowadzane w stosunkowo krótkim czasie, zwykle 8–12 sesji, przez okres miesięcy. Jest to aktywna forma terapii, której celem jest pomoc jednostkom w opracowaniu sposobów konfrontacji i ostatecznego przezwyciężenia lęków, uników i niespokojnych myśli. Techniki obejmują między innymi:

• kwestionowanie niespokojnych myśli
• stawianie czoła przerażającym sytuacjom w bezpiecznym środowisku
• prowadzenie dziennika

Jedną z technik, która jest często stosowana w ramach CBT, jest ekspozycja. Unikanie przerażających sytuacji jest powszechne wśród osób, które doświadczyły traumy. Ale im bardziej unikamy, tym mniej mamy szans na nauczenie się przezwyciężania strachu. Narażenie obejmuje narażenie na sytuację, której można się obawiać / której można uniknąć. Czasami dzieje się to po prostu w wyobraźni, a terapeuta każe ci myśleć o rzeczach, których się boisz. Na przykład kogoś, kto zbyt boi się korzystać z transportu publicznego, można poprosić o wyobrażenie sobie jazdy autobusem. Czasami dzieje się tak w sytuacjach życiowych, kiedy terapeuta może towarzyszyć Ci w podróży autobusem.

Farmakoterapia

Jeśli zdiagnozowano u Ciebie PTSD w wyniku urazu, istnieją leki, które mogą być również pomocne w ramach leczenia. Te leki mogą obejmować:

• Leki przeciwdepresyjne, w tym inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), takie jak Paxil (paroksetyna) i Zoloft (sertralina)
• Leki przeciwlękowe, takie jak benzodiazepiny, w tym Valium (diazepam) i Ativan (lorazepam)

Samoopieka

Po doświadczeniu traumatycznego wydarzenia bardzo ważne jest wprowadzenie zdrowych strategii radzenia sobie, takich jak korzystanie ze wsparcia społecznego i minimalizowanie niezdrowych strategii radzenia sobie, takich jak nadużywania alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

Oto kilka rzeczy, które możesz zrobić, aby pomóc sobie poradzić z naturalnymi objawami traumy:

• Potwierdź swoje emocje. Nie musisz zmuszać się do rozmowy z innymi o tym, jak się czujesz; jednak ważne jest, aby nie próbować odpychać własnych uczuć.
• Znajdź grupę wsparcia, w której możesz porozmawiać z innymi osobami, które miały podobne doświadczenia.
• Daj sobie czas na uporanie się z tym, co czujesz. Nie oczekuj, że te uczucia odejdą z dnia na dzień. 
• Zajmij się swoim ciałem. Jedz regularnie pożywne posiłki, staraj się odpocząć i regularnie uprawiaj aktywność fizyczną.
• Spędzaj czas z przyjaciółmi i rodziną. Nawet jeśli masz ochotę zostać sam, izolowanie się może utrudnić radzenie sobie ze skutkami traumy. Pozwól sobie oprzeć się na ludziach, którzy się o Ciebie troszczą i wspierają.

Pomocne może być również ustalenie regularnej rutyny lub harmonogramu dnia. Traumatyczne wydarzenia mogą znacznie zakłócić codzienne funkcjonowanie danej osoby, dać poczucie, że jej życie wymknęło się spod kontroli i jest nieprzewidywalne. Regularnie ustalany harmonogram może pomóc w uporządkowaniu i przywróceniu przewidywalności życia. Chociaż trzymanie się rutyny nie usunie niepokoju związanego z traumatycznym wydarzeniem, może pomóc w rozwiązaniu innych źródeł niepokoju w twoim życiu.

Ustalając harmonogram, ważne jest, aby poświęcić czas na czynności związane z samoopieką.

Uważaj, aby nie wykorzystywać swojego harmonogramu jako „odcięcie się do siebie” (na przykład rzucanie się w wir pracy), aby nie mieć czasu na myślenie o traumatycznym wydarzeniu.

Udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób. Jeśli możesz podziel się tym artykułem ze znajomymi.