Triada poznawcza Becka – poznawcze podłoże depresji
Depresja jest zaburzeniem nastroju, które uniemożliwia osobom chorym prowadzenie „normalnego życia”, funkcjonowania w pracy, społeczeństwie oraz rodzinie. Seligman (1973) określił depresję „przeziębieniem psychologii” ze względu na częstotliwość występowania. W tym artykule przybliżę Ci jeden z modeli, który wyjaśnia jakie funkcje poznawcze prowadzą do rozwoju depresji – triadę poznawczą Aarona Becka.
Jakie objawy ma osoba cierpiąca na depresję?
Depresja przejawia się w bardzo niejednorodny sposób. Dlatego mówimy o całym spektrum, które obejmuje na przykład dużą depresję, dystymię, zaburzenie depresyjne wywołane lekami lub inne schorzenia. Zgodnie z DSM-V (Podręcznik diagnostyczny i statystyczny chorób psychicznych), aby uznać, że dana osoba spełnia kryteria dużej depresji, nastrój depresyjny powinien być odczuwany przez co najmniej dwa tygodnie. Ponadto musi mu towarzyszyć pięć lub więcej z następujących objawów:
- Przygnębienie
- Zmniejszone zainteresowanie czynnościami, które do tej pory sprawiały przyjemność
- Zmieniony apetyt: osoba przejada się lub ledwo je
- Bezsenność lub nadmierna senność
- Zaburzenia psychomotoryczne
- Brak energii
- Poczucie winy lub bezwartościowości
- Upośledzenie funkcji poznawczych, nieuwaga lub trudności w podejmowaniu decyzji
- Powtarzające się myśli o śmierci lub myśli samobójcze
Te objawy powodują znaczący dyskomfort w różnych obszarach życia, takich jak: praca, życie osobiste czy społeczne. Osoba w depresji jest zwykle tak pogrążona w smutku, że choroba całkowicie warunkuje jej życie.
Poznawcze wyjaśnienie depresji
Aaron Beck, jeden z ojców psychologii poznawczej, badał dogłębnie schematy myślowe i systemy ludzkich wierzeń. Beck rozpoczął naukę psychoanalizy, ale szybko zdał sobie sprawę, że to właśnie zniekształcone negatywne myśli były odpowiedzialne za zły nastrój osób z depresją. W konsekwencji swoich obserwacji, Beck zaproponował model poznawczy wyjaśniający rozwój zaburzenia depresyjnego.
Dla Becka triada poznawcza opiera się na trzech fundamentalnych aspektach: negatywnej wizji siebie, świata i przyszłości.
Według Becka główna zmiana, której doświadczają osoby z depresją, polega na tym, że nie przetwarzają one odpowiednio informacji. Wierzenia i myśli ludzi cierpiących z powodu depresji obciążone są chorobą, jednak osoby te nie są świadome własnego, zniekształconego postrzegania świata. Swoje postrzeganie uważają raczej za rzecz oczywistą i budują swoje życie wokół zniekształconych chorobą sposobów myślenia. Beck (1967) zidentyfikował trzy mechanizmy poznawcze, które według niego przyczyniają się do rozwoju depresji:
- Błędy w poznawcze (tj. błędne przetwarzanie informacji)
- Negatywne auto-schematy
- Triada kognitywna (negatywne automatyczne myślenie)
a) Błąd poznawczy
Beck odkrył, że osoby z depresją częściej – niż osoby bez zaburzenia nastroju – koncentrują się na negatywnych aspektach sytuacji, ignorując pozytywy. Są one podatne na zniekształcanie i wyłącznie negatywne interpretowanie zdarzeń/informacji – proces określany jest mianem błędu poznawczego.
Beck wyszczególnił liczne zniekształcenia poznawcze, z których dwa obejmują: nadmierne uogólnienia i katastrofizację. Na przykład osoba z depresją może generować nadmierne uogólnienia, z których wyciąga daleko idące (zazwyczaj negatywne) wnioski na podstawie pojedynczego incydentu, na przykład: „Nie udało mi się zdać jednego kolokwium, na pewno nie zaliczę też egzaminu z tego przedmiotu! (choć ta osoba, pozostałe kolokwia z tego przedmiotu zadała)”. Alternatywnie, osoba z depresją może doświadczyć katastrofy, gdzie wyolbrzymia drobne niepowodzenia i uważa, że jest to kompletna katastrofa, na przykład: „Nie udało mi się zdać jednego egzaminu semestralnego w pierwszym terminie! Zawalę studia i nigdy nie znajdę dobrej pracy!”.
b) Negatywne auto-schematy (negatywne przekonania)
Schemat to „pakiet” wiedzy, który zawiera informacje i przekonania dotyczące nas samych i otaczającego nas świata. Schematy te rozwijają się w dzieciństwie i według Becka osoby w depresji mają negatywne przekonania na własny temat, które mogą pochodzić z negatywnych doświadczeń, na przykład krytyki, od rodziców, rówieśników, nauczycieli.
Osoba z negatywnym schematem myślenia, w efekcie interpretuje informacje i doświadczenie płynące z otoczenia głownie w sposób negatywny, co może prowadzić do błędów poznawczych, takich jak te opisane powyżej.
c) Negatywna triada
Beck twierdził, że błędy poznawcze i negatywne auto-schematy utrzymują negatywną triadę: negatywny i irracjonalny obraz własnej osoby, przyszłości i otaczającego świata. Dla osób cierpiących na depresję negatywna triada jest powszechnym objawem.
Negatywna triada w skrócie dzieli się na trzy elementy poznawcze:
- Ja – „Jestem bezwartościowy”.
- Świat – „świat jest nieuczciwym miejscem”.
- Przyszłość – „Zawsze będę ponosił porażki”.
Zgodnie z poznawczą triadą Becka, osoba w depresji, automatycznie ma negatywną wizję: siebie, swoich przeszłych doświadczeń (świat wokół dostarczył wyłącznie negatywnych doświadczeń) i przyszłość.
Zgodnie z tym modelem „inne objawy zespołu depresyjnego” są „konsekwencjami aktywacji negatywnych wzorców poznawczych”.
Negatywny obraz siebie w ujęciu triady poznawczej
Osoby z depresją bardzo mało cenią własne możliwości oraz dotychczasowe osiągnięcia. Przejawiają styl postrzegania własnej osoby, który powszechnie znamy jako niskie poczucie własnej wartości. Poczucie własnej wartości jest złożonym konstruktem, który pokazuje jaką wartość nadajemy sobie w różnych obszarach życia, w tym osobistym.
Koncepcja siebie
Jest to zbiór przekonań, jakie mamy na swój temat. Składa się z etykietek, które sobie „przyklejamy” – osoby w depresji mają tendencję przyklejania sobie obraźliwych etykietek „jestem głupi”, „jestem bezwartościowy”, „niczego nie potrafię” itp. Samoświadomość jest wypaczona przez zniekształcone myśli.
Akceptacja siebie
Oznacza akceptację tego, kim jesteśmy, w tym wszystkich naszych zalet i możliwości, ale także wszystkich naszych ograniczeń. Zgodnie z triadą poznawczą osoby z depresją kładą znacznie większy nacisk na własne wady i potęgują je. Na przykład, jeśli uczeń z depresją zaliczy dziesięć przedmiotów i nie zaliczy jednego, zamiast radować się i świętować liczne sukcesy, porażkę umieszcza w centralnym miejscu swojego życia i wokół niej buduje własny obraz, osoby której „nic się nie udaje”. To tak, jakby negatywne aspekty były postrzegane przez szkło powiększające: wyglądają na większe niż są w rzeczywistości.
Pewność siebie
To umiejętność zaufania sobie. Obejmuje poczucie bezpieczeństwa i zaufanie do własnych możliwości. Osoby z depresją czują się bardzo niepewnie, nie czują się wystarczająco silne, aby działać lub podejmować ważne decyzje. Decyzja o powstrzymywaniu się od działań wzmacnia niepewność, co dodatkowo potęguje strach przed przyjęciem rozwiązań.
Szacunek do samego siebie
Ta koncepcja zakłada zrozumienie i zaspokojenie własnych potrzeb z uwagi na szacunek do siebie. Ważne dla równowagi psychicznej jest postępowanie zgodnie z wyznawanymi wartościami. W wielu przypadkach osoby z depresją nie postępują jednak w zgodzie z sobą. W pewnym sensie ich niski szacunek do samego siebie jest mniej lub bardziej subtelną formą autodestrukcji.
Negatywna wizja przyszłości według triady poznawczej
Według osoby z depresją teraźniejszość jest pustynią, na której nic nie rośnie, i w ten sam sposób patrzy się w przyszłość. Nie ma nadziei. Powszechne jest przekonanie, że w tej chwili sytuacja jest zła i nic nie może się zmienić w tej kwesti.
To, co się wydarzy, będzie takie samo lub gorsze niż to, co wydarzyło się do tej pory.
Na przykład wyobraźmy sobie osobę z depresją, która przygotowywała się do egzaminu i go nie zdała. Jej tendencyjne myślenie doprowadzi ją do przekonania, że nie warto się pojawiać na egzaminie poprawkowym, ponieważ znowu jej się nie uda. Dzieje się tak ponieważ, osoba w depresji nie ufa sobie i nie wierzy, że następnym razem będzie „inaczej/lepiej”.
Inny przykład. Jeśli ktoś z depresją zostanie zwolniony z pracy, łatwo mu się będzie „załamać”, ponieważ wierzy, że nikt inny nie będzie chciał jej zatrudnić. Projekcja przyszłości jest defetystyczna, styl myślenia nacechowany takim podejściem sprawia, że znalezienie nowej pracy będzie trudniejsze, co wzmocni negatywną wizję przyszłości osoby w depresji.
Negatywne spojrzenie na świat z poznawczej triady
Osoby z depresją mają nie tylko negatywny wyobrażenie siebie. Wypaczone myśli wpływają również postrzeganie świata w bardzo istotny sposób. Tak więc, na przykład, ich uwaga będzie dużo bardziej skierowana na potwierdzeniu ich patologicznego pesymizmu, a kiedy zobaczą lub przeczytają negatywne wiadomości, wzmocni to wypaczone wyobrażenia. To właśnie nazywamy błędem potwierdzającym.
To samo stanie się, gdy ktoś w otoczeniu osoby cierpiącej z powodu depresji powie o własnym złym doświadczeniu, na przykład dostanie mandat lub straci portfel. Każde negatywne wydarzenie, które wydarzy się bezpośrednio w życiu osoby w depresji lub o którym usłyszy, tylko wzmocni jej negatywny pogląd na świat. Łatwo zauważyć, że taki stronniczy pogląd wcale nie jest obiektywny.
Tak, każdego dnia na świecie zdarza się wiele negatywnych wydarzeń, ale jest też wiele wydarzeń absolutnie neutralnych i wiele pozytywnych.
Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, poproś o pomoc
Osoby z depresją mają tendencję do postrzegania świata w sposób negatywny, stronniczy i dychotomiczny. Ich własny „bałagan poznawczy” nie pozwala im dostrzec, że sposób interpretacji rzeczywistości, którym się posługują, nie w pełni dostosowuje się do tego, co naprawdę się dzieje. Negatywne myśli ogromnie ranią zarówno fizycznie, jak i psychicznie, i ważne jest, aby nauczyć się lepiej nimi zarządzać. Poznawczo-behawioralne podejścia terapeutyczne, daje ludziom większą kontrolę nad swoimi myślami jako strategię radzenia sobie z cierpieniem.
Osoby w depresji, współpracujące z psychologiem nabywają umiejętności rozróżniania własnych zniekształconych myśli od rzeczywistości oraz dostrzegają wpływ procesów poznawczych na uczucia. Efektem terapii jest umiejętność rozpoznawania, monitorowania własnych myśli oraz usuwanie zniekształconych auto-schematów prowadzących do depresji. W efekcie dochodzi do zastąpienia nieprawidłowych przekonań i konstruktów myślowych bardziej racjonalnymi i adaptacyjnymi.
Komentując, udostępniając (poniżej szybka opcja), “lajkując” doceniasz moją pracę i pomagasz dotrzeć temu artykułowi do większej liczby osób – DZIĘKUJĘ <3
Konsultacje z psychologiem online
Bez wychodzenia z domu